Civilizacijski procesi i civilno društvo

Nasuprot ovim kretanjima, istovremeno, egzistira druga globalna tendencija, čiji sadržaj čini ogroman planetarni potencijal, usmeren ka ekološki održivom društvu; ka novoj i humanijoj tehnološkoj bazi civilizacije; ka novom tipu rada, tehnologije, proizvodnje i potrošnje; ka demokratskoj političkoj kulturi; ka pluralizmu ljudskog subjektiviteta, uključujući i novi način mišljenja i promišljanja društvenog života i rada; itd.

Za rešavanje nagomilanih životnih problema savremenih društava, neophodno je aktivirati celokupan intelektualni i stvaralački potencijal društva. Međutim, u mnogim pojedinačnim društvima, uključujući i srpsko društvo, prisutna je još uvek prevelika primena tzv. „političke strategije“, koja podrazumeva elitistički pristup i jaku centralnu političku vlast, a vrlo mala primena tzv. „civilne strategije“, koja polazi od široke participacije građana u bavljenju javnim poslovima. Takav pristup blokira i ignoriše aktivnost raznovrsnih oblika civilne samoorganizacije društva, koji se pojavljuju kao „spoljni omotač“ kontrole i kritike političke vlasti, vršeći pritisak na državno-političke institucije, odgovorne za donošenje odluka od opšte društvenog interesa. Bez dosledne primene civilne strategije, kojoj odgovara razuđena, decentralizovana i regionalizovana politička organizacija društva i države, sa jakom lokalnom samoupravom, nije moguće efikasno rešavanje tzv. „malih stvari“, koje život znače.

U savremenim uslovima, vladajuća pozicija u društvu se ne obezbeđuje samo po osnovi vlasništva, već i po osnovi moći racionalnog upravljanja, a pre svega po osnovi raspolaganja kulturnim kapitalom, ZNANJEM, kao najmoćnijom društvenom energijom i glavnom pokretačkom snagom društvenog razvoja. Na toj osnovi se plete i mreža hijerarhije moći u savremenoj civilizaciji, kako u nacionalnim, tako i u planetarnim okvirima. Brojne i raznovrsne elite moći, odnosno hijerarhije njihovih organizacija, definitivno shvataju i uviđaju potrebu da se bez jačanja kulturnog kapitala, a posebno bez kvalitetnog obrazovanja i primene rezultata nauke, ne može ni zamisliti dalji društveni razvoj.

Progresivne društvene promene i kvalitet života kome se danas teži, ne znače samo osvajanje novih ekonomskih i proizvodnih moći, već i novih stupnjeva i oblika ljudskog subjektiviteta i individualiteta, koji nastaju i kao rezultat sve nepodnošljivije kontradikcije između naraslih ljudskih moći i nehumane stvarnosti socijalnih sistema, koji te moći sputavaju i ograničavaju. Najvažniji akteri savremenih društvenih zbivanja ne mogu da budu samo privatne korporacije, niti državno-politička birokratija, već i aktivni oblici civilnog društva, kao nepolitički subjekti (nevladine organizacije, novi socijalni pokreti i dr.), koji doprinose oblikovanju novog i sadržajnijeg političkog pluralizma, kada političke stranke ne mogu više da pretenduju na centralnu poziciju u političkom životu društva, iako je njihova uloga izuzetno važna. Svojim pritiskom na političku vlast, nepolitički subjekti umanjuju dominaciju partokratije na političkoj sceni i najreljefnije izražavaju povećanu ulogu ljudskog subjektiviteta, tog osnovnog energetskog potencijala društva, uprkos tome što se taj potencijal stalno potiskuje, kako od strane globalnih (transnacionalnih), tako i od strane nacionalnih institucija i organizacija.

Srbija nije van glavnih kulturno-civilizacijskih procesa, iako je još uvek daleko od mnogih savremenih civilizacijskih dostignuća. Zapljusnuta „talasima“ globalizacije i savremene naučno-tehnološke revolucije, Srbija je objektivno pritisnuta neophodnošću prihvatanja univerzalnih civilizacijskih vrednosti, ali i neophodnošću snažnijeg aktiviranja i demokratskog delovanja svih oblika samoorganizovanosti civilnog društva, što čini garanciju racionalnijeg usmeravanja društvenog razvoja, a samim tim i garanciju društvene stabilizacije. U tom cilju, vladajuća politička struktura u Srbiji, pored ostalog, mora da učini radikalni iskorak na liniji jačanja (skoro uspostavljene) komunikacije i saradnje sa civilnim sektorom, jer je to u interesu i države i društva.