Srbija „manja“ za Novi Sad i Niš

Vladimir Nikitović iz Centra za demografska istraživanja Instituta društvenih nauka, objašnjava za Danas da negativni prirodni priraštaj u Srbiji traje od početka devedesetih godina prošlog veka.

– Negativan prirodni priraštaj se u Vojvodini pojavljuje od 1989. godine, a u centralnoj Srbiji od 1992. godine – ističe Nikitović. On dodaje da je vrednost negativnog priraštaja u stalnom porastu i da u poslednjoj deceniji godišnji nivo iznosi oko 30.000 više umrlih od rođenih u Srbiji bez Kosova i Metohije.

Naš sagovornik ističe da je migracioni saldo – razlika broja doseljenih i odseljenih, tradicionalno negativan.

– Zvanični podaci o spoljnoj migraciji su nepouzdani s obzirom na lošu statistiku lica koja se iseljavaju, pa se njihov broj ocenjuje posredno kroz statistike zemalja koje beleže useljenje naših državljana. Procenjuje se da je godišnji negativan migracioni saldo u Srbiji od 5.000 do 8.000 osoba – ističe Nikitović. Kao sredine sa najnižom stopom prirodnog priraštaja on navodi opštine na istoku i jugoistoku zemlje.

– Pozitivan prirodni priraštaj se beleži u svega nekoliko opština u zemlji i to uglavnom onim sa većinskom muslimanskom populacijom na jugozapadu Srbije, kao što su Bujanovac i Preševo, ali i u tri opštine koje se nalaze u najgušće naseljenoj zoni u zemlji, a to su Novi Sad, Zemun i Čukarica – ističe Nikitović. Kao osnovni razlog za smanjenje prirodnog priraštaja Nikitović navodi višedecenijsku rodnost koja nije dovoljna za prostu zamenu generacija.

U Srbiji je stopa reprodukcije ispod jedan, što znači da iza jedne žene ne ostaje u proseku dvoje dece koliko je neophodno za dugoročnu zamenu generacija. Posledica toga je nepovoljna starosna struktura, gde je sve manje potencijalnih majki, a sve više starih koje treba izdržavati, ističe Nikitović. On dodaje da će broj starih još ubrzanije rasti u narednih pet do deset godina, jer će brojčano velike generacije rođenih nakon Drugog svetskog rata ulaziti u staro stanovništvo, a istovremeno se ne očekuje značajan porast rađanja.

Dragan Vukmirović, direktor Republičkog zavoda za statistiku, kaže za Danas da je priliv izbeglica tokom devedesetih godina samo delimično ublažio posledice dugogodišnjeg negativnog prirodnog priraštaja, ali da nije uspeo da nadomesti ukupne gubitke u stanovništvu.

– Bez izbeglica ukupan pad u broju stanovnika bio bi 457.971, dok je zahvaljujući njima taj pad sveden na 78.836 osobe. Pri tome, u Vojvodini je u popisu 2002. godine zabeležen i porast stanovništva između popisa za 62.000, pri čemu je udeo izbeglog stanovništva u Vojvodini bio čak devet odsto – ističe Vukmirović.

On napominje da je u popisu iz 2002. godine po prvi put na našim prostorima registrovano više osoba starih 65 ili više godina, nego što je registrovano dece mlađe od 15 godina, kao i da je prosečna starost stanovnika u našoj zemlji izrazito visoka, preko 41 godine.

– Osnovni razlozi za smanjenje broja stanovnika leže u činjenici da je usled dugogodišnjeg negativnog prirodnog priraštaja i niskih stopa rađanja u Srbiji došlo do ubrzanog procesa demografskog starenja stanovnika. Na pad ukupnog broja stanovnika takođe značajno utiču i spoljne migracije, odnosno odliv stanovništva u druge, mahom zapadnoevropske zemlje – ističe Vukmirović.

Milovan Mitrović, sociolog, kaže za Danas da je osnovni razlog za smanjenje prirodnog priraštaja u našoj zemlji neodgovornost političke elite za sve razvojne procese.

– Više rađanja nego umiranja sintetički je pokazatelj bolesti jednog društva. U Sloveniji vlada finansira i šesti pokušaj veštačke oplodnje, dok kod nas finansira samo prvi – ističe Mitrović. Kao dodatni razlog on navodi i promenu načina života i sistema vrednosti.

Mladi se ne usuđuju da rađaju decu ukoliko ne mogu da im obezbede kvalitetan način života, a kvalitetan način života se sada ogleda u materijalnim pogodnostima, ističe Mitrović. On dodaje da podstoji veliki broj mladih koji su nezaposleni i da žene kada se zaposle, teže se odlučuju za rađanje.

Strategija podsticanja rađanja

Kao odgovor na problem niskog nataliteta u našoj zemlji, Vlada republike Srbije je 2008. godine usvojila Strategiju podsticanja rađanja. Mere u okviru strategije se odnose kako na finansijsku pomoć koja se realizuje kroz Zakon o finansijskoj podršci porodici sa decom, tako i na druge vidove podrške, kao što su očuvanje reproduktivnog zdravlja mladih, pružanje podrške parovima koji imaju problem sa sterilitetom, usklađivanje rada i roditeljstva putem proširenja mreže vrtića, kao i razvoj usluga na lokalnom nivou. S obzirom na ekonomsku krizu koja je uticala i na našu zemlju, neke od mera Strategije ne mogu se realizovati u punom obimu dok se ne popravi finansijska situacija, kažu u Ministarstvu za rad i socijalnu politiku.