Funkcionisanje Jugoslavije ne zavisi od SKJ

Branko Mamula: SLUČAJ JUGOSLAVIJA (2)

Branko Mamula je rođen 1921. godine u Slavskom Polju, opština Vrginmost, na Kordunu u Hrvatskoj. Učesnik je NOR od 1941 do 1945. Nosilac je Partizanske spomenice 1941. Autor je knjiga: Mornarice na velikim i malim morima, Suvremeni svijet i naša odbrana i Odbrana malih zemalja, koje su prevođene na nekoliko svjetskih jezika. Umirovljen je 1988. godine. Knjigu Slučaj Jugoslavija objavio je 2000, a mi predstavljamo najzanimljivije delove iz 2. dopunjenog izdanja, koje su izdali Dan Graf i Club Plus.

Prihvatio je moju sugestiju da kao predsjednik Vlade odmah javno istupi i ohrabri najširu jugoslavensku javnost šokiranu raspadom Partije. On je tada bio jedna od rijetkih jugoslavenskih političkih ličnosti koja je uživala nepodijeljene simpatije i povjerenje gotovo u cijeloj zemlji. Njegova je izjava duboko kosnula lidere čiji su ciljevi bili prekrajanje granica i razbijanje zemlje. Jović u svojoj knjizi „Posljednji dani SFRJ“ za dan 24. januar 1990. jetko bilježi: „Ante Marković je požurio da izjavi da funkcionisanje Jugoslavije ne zavisi od SKJ. Valjda misli da zavisi od njega samoga.“

Nekoliko važnih događaja dovesti će me u bližu suradnju s Antom Markovićem u 1990. i 1991. godini. Početkom 1990. bio sam izabran za predsjednika Savjeta Centra za strategijske studije. Vlada, kao osnivač Centra, odobrila je moje imenovanje i program rada koji smo predložili. Među prioritetnim temama bili su stavovi velikih sila, evropskih i susjednih država prema cjelovitosti Jugoslavije. Razrada teme je obuhvatila evoluciju stavova stranih faktora od 1945. do 1990. i temeljito razmatrala njihov utjecaj na unutrašnje odnose u Jugoslaviji. Istraživanja su bila završena u maju ‘90, a u junu je vođena rasprava na jugoslavenskom nivou. Učešće su uzeli odgovarajući instituti i istaknuti pojedinci iz svih republika, predstavnici spoljnih poslova, narodne odbrane i drugih organa Federacije (dr Ljubivoje Aćimović, prof. dr Anton Bebler, Aleksandar Demajo, Zvone Dragan, dr Božidar Frangeš, prof. dr Zdravko Grebo, dr Živojin Jazić, Cvijeto Job, Miroslav Kreačić, prof. dr Lev Kreft, mr Mario Nobilo, Mirko Ostojić, dr Ranko Petković, dr Vatroslav Vekarić, mr Vladimir Vereš i drugi). Pokraj svih razlika u prilazima došli smo do zajedničkih zaključnih konstatacija koje su krajem juna ‘90. date na korišćenje Predsjedništvu, Vladi, Skupštini, ministarstvima spoljnih poslova, narodne odbrane i nekim drugim institucijama Federacije. Kao najvažnije ističe se:

„Svi relevantni međunarodni faktori zainteresovani su za očuvanje teritorijalne celovitosti Jugoslavije, s tim što ta zainteresovanost, uslovno rečeno, ima dva nivoa: jednim generalno, iz različitih razloga, ne odgovara destabilizacija, a pogotovo raspad Jugoslavije, drugima ne odgovara da do toga dođe u ovom momentu i uz primenu nasilja – što bi bilo gotovo neizbežno – jer bi to ugrozilo njihovu stabilnost, ali nisu u principu ni pod drugim okolnostima protiv dezintegracije Jugoslavije.

Međutim, kod većine država i drugih stranih faktora postoji linija granične tolerancije u odnosu na sukobe u Jugoslaviji. Kada bi ta linija bila pređena (daljim zaoštravanjem konflikata u zemlji), ovi bi se strani faktori (države i njihove grupacije, odnosno organizacije) počeli udaljavati od osnovnog proklamovanog principa – zainteresovanosti za celovitost Jugoslavije – i opredeljivati za podršku pojedinih snaga koje će učestvovati u podeli zemlje.

Sa tačke gledišta daljeg sprovođenja spoljne politike Jugoslavije – a imajući u vidu ovakav pristup drugih zemalja – od izuzetnog je značaja održavanje kredibiliteta Jugoslavije kao jedinstvenog međunarodnog subjekta, odnosno ograničavanje – koliko je i ako je to moguće – uticaja unutrašnjih podela na spoljnopolitičko delovanje zemlje. Pri tome su najbitnija tri momenta: prvo, održati osnovne karakteristike kredibilnog međunarodnog subjekta – glavni ciljevi spoljne politike, jedinstvena odbrana, zajamčenost finansijskih i drugih obaveza, ugovora, nadležnosti i odgovornosti; drugo, obezbeđivanje podrške za nastavak reformi SIV-a, održavanje koraka u povezivanju sa zapadnoevropskim integracijama i dalje sprovođenje ustavno-pravnih promena u oblasti ljudskih prava, pristupanje odgovarajućim evropskim i univerzalnim instrumentima; treće, krajnje promišljen i izbalansiran pristup odnosima sa susedima, posebno u vezi sa problemom manjina. Od bitnog je značaja razdvajanje problematike manjina od teritorijalnih pitanja (granica) koje treba smatrati definitivno rešenim.

Nastavlja se