Kakva je želja jednog dramskog komada, takva mu je i sudbina, u najboljem slučaju. Kakva je žudnja jedne režije, takva je i priroda predstave. Niko i ništa ne može da preskoči senku nade koja je položena u temelj. Blistav i svež primer za ova ograničenja nalazi se u Narodnom pozorištu u Beogradu, gde je pre neki dan premijerno izvedeno Nušićevo, malo poznato, dramsko delo „Knjiga druga“, u režiji Anđelke Nikolić.
Jagmeći se oko obeležavanja jubileja, stopedesetogodišnjice piščevog rođenja, uprava našeg narodnog teatra, njegov umetnički tim i rediteljka Nikolić, nisu posegli za nekom od nadahnuto napisanih, jetkih Nušićevih komedija, već su se opredelili za, gotovo neizvesnu, građansku dramu tog majstora komediografa. Računali su, valjda, da će komad, koji je beogradska publika prvi i poslednji put videla godine 1942, pod okupacijom, danas više doprineti boljem upoznavanju Nušića, onakvog kakvog ga ne poznajemo, negoli jedno produbljeno čitanje i insceniranje onog što se inače smatra u njegovom opusu poznatim. I eto prve greške u zaključivanju!
Još od antičkih grčkih tragičara, pozorište se bavi upravo onim što se smatra poznatim, dovodeći pod sumnju neupitne stavove i samorazumljivo uspostavljene međuljudske odnose! Nušiću, koji ovde i sada ima još toliko toga da kaže svojim izvanrednim komedijama, ovog puta usta su zapušena vlastitim malograđanskim delcem, koje nije bez prekog razloga ostalo gotovo nepoznato svih ovih decenija.
U soklu ove bagatele, Nušić je položio isključivo ličnu ambiciju da postane akademik. Na svoj šezdeseti rođendan zapostavljen i ponižen od strane Srpske kraljevske akademije nauka i umetnosti (danas SANU), kao humoristički pisac lakog štiva, Nušić se potom upeo da napiše jednu „ozbiljnu dramu“, kako bi, ipak, sebi obezbedio mesto među besmrtnicima. I napisao je komad koji je što pre trebalo zaboraviti. Posredi su ljubavne intrige iz raskalašnog beogradskog pomodarskog života pozorišnih umetnika, a vektor radnje koja se okončava ubistvom, jeste ljubomora.
Kontekst nastanka ovog komada – povređena čast gospodina Nušića, a ne njegova radnja ili njegovi likovi, određuje mu, u stvari, smisao. Glavni atribut tom smislu komada jeste, pak, kontekst njegovog drugog izvođenja (posle sarajevske premijere 1927), u Narodnom pozorištu u Beogradu, 1942. godine – kao razbibriga beogradskoj gospodi uz gospodu nemačke oficire, u pratnji raskošnih, radodajnih beogradskih dama i damica.
U režiji Anđelke Nikolić, ovaj komad ne premaša svoju temeljnu izvanpozorišnu, izvanumetničku i društveno nekritičku želju. Štaviše, Nikolićeva mu pridodaje i svoje profesionalno vjeruju, koje reditelja, kao dobrog zanatliju, izmešta iz političkog konteksta svakodnevnog života. Tako, dakle, nastaje predstava koja ne oseća potrebu da sebi i publici postavi makar jedno jedino pitanje – predstava gotovih odgovora!
Kako je moguće da rediteljka koja je režirala izvrsnu predstavu prema izvrsnom komadu Olge Dimitrijević „Radnici umiru pevajući“, danas uprizoruje ovakvo mrtvačko pozorište, u kojem svi njeni saradnici, od glumica i glumaca do kostimografkinje Olge Mrđenović i scenografkinje Vesne Popović, zanatski disciplinovano, samo marljivo udaraju sjajnu polituru?
Poziv reditelja nije profesija popločavanja pozorišne scene dramskim materijalom, tako da danas to može da bude komad „Radnici umiru pevajući“, a sutra „Knjiga druga“. Zanat u pozorištu ne znači ništa ukoliko nema volje za umetničkom i kritičkom beskompromisnošću, ukoliko, naime, nema autentične želje autora.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na Twitter nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
