Pismo iz Norveške

Želim da govorim o Fridi Hansen (1855-1931), u čast čijeg dela je 5. juna u Muzeju umetnosti u Stavangeru otvorena retrospektivna izložba. Tako se dogodilo da nakon više od četiri decenije radovi ove umetnice budu izloženi u Norveškoj. Značaj Fride Hansen i njena prepoznatljivost u svetu svakako se ne mogu meriti sa uticajem jednog Edvarda Munka, ali je nesporno da je, kako to direktorka Muzeja, Hanne Beate Ueland ističe, Frida Hansen jedna od najznačajnijih norveških predstavnica art nuvoa, koja je internacionalnu slavu postigla 1900. godine, nakon što je njena tapiserija pod nazivom „Mlečni put“ (1898) na Svetskoj izložbi u Parizu nagrađena zlatnom medaljom. Zahvaljujući tome su njeni radovi dospeli u kolekcije evropskih muzeja, što joj već kako to obično biva nije donelo slavu među sunarodnicima. Za razliku od Isidore Sekulić, koja se sklanjala u Hiperboreju, Frida Hansen je inspiraciju tražila u Parizu, u delima Monea i Manea. I tako se i u njenom slučaju dogodila arhetipska priča o sukobu lokalnog i kosmopolitskog, baš kao i u životu Isidore Sekulić, koju je nakon što je 1914. godine objavila „Pisma iz Norveške“ (koja su na norveški jezik prevedena tek nedavno, i to zahvaljujući privatnoj inicijativi), Jovan Skerlić napao ne shvatajući kako u vremenu tolikih nacionalnih zadataka, posle nacionalnih ratova neko tamo ide u Norvešku, zamerajući joj čak i na tome što“nema srpsko ime“.

Ostaje nada da će se neko setiti da Isidorino delo, svedeno na jednu priču u čitankama za osnovce, jednu lektiru u srednjoj školi i Spomen-sobu u Univerzitetskoj biblioteci u Beogradu, kontekstualizuje na drugačiji način, kao što se Muzej umetnosti u Stavangeru odužio Fridi Hansen, velikom retrospektivom koju je u prisustvu mnogobrojnih zvanica otvorila gradonačelnica Stavangera. No to nije jedino što norveška država čini da održi sećanje na svoju umetnicu. Kuća-legat Fride Hansen, u čijem se prizemlju nalazi stalna postavka koja svedoči o njenom radu, delom predstavlja i rezidencijalni centar za internacionalne umetnice, zahvaljujući kojem sam se i sama, na poziv opštine Rogaland, ovoga jula, zatekla u Stavangeru. Kako bih zaštićena od svakodnevice, u beloj drvenoj Kući Fride Hansen, nadomak Severnog mora pisala: o Fridi, ali i o Isidori, Sofi Kal, Marlen Dima, Joko Ono; o ženama i o njihovoj umetnosti.