„Pada nam na pamet da su sve pobedničke istorije uvek pisane sebično, lažljivo, koristoljubivo i onako kako zaista odgovara pobednicima. Naš posao je uvek mala, ali iskrena nada da ipak možemo posle toliko vremena da nešto popravimo i približimo istini“, piše dr Vukašin Antić u zaključku svoje knjige „Novi prilozi za biografiju narodnog heroja Sime Pogačarevića“, koja se ovih dana pojavila u izdanju Književne zajednice „Borislav Stanković“ iz Vranja.
Nakon što je posle višegodišnjeg prilježnog istraživanja objavio sveobuhvatnu istoriju zdravstva na jugu Srbije u knjizi „Bolnica u Vranju“ pre jedanaest godina, Antić, koji i sam potiče iz predratne levičarske porodice, prihvatio se novog, po mnogo čemu izazovnog zadatka: demistifikacije i rasvetljavanja pojedinih događaja koji su obeležili istoriju partizanskog pokreta u ovom delu zemlje.
– Svakako da je ključni lik iz vremena pokreta otpora, formiranja organizacije KPJ, i početka partizanskog ustanka na ovom području predratni stolarski radnik Sima Pogačarević, koji je za narodnog heroja proglašen 1951. godine – objašnjava za Danas ovaj lekar, koji se godinama bavi proučavanjem pre svega „istorije medicine“ ne samo u ovom delu Srbije, već i šire. Čitanje knjige „Novi prilozi za biografiju narodnog heroja Sime Pogačarevića“ pokazuje autorovu nameru da napravi jasan otklon od svoje porodične povezanosti sa porodicom Pogačarevića, i da prizivajući istorijske izvore, u ovom slučaju čak 35 različitih, što objektivnije razjasni životni put i preranu pogibiju ovog utemeljivača partizanskog pokreta u vranjskom kraju.
Ključni deo knjige odnosi se na pogibiju Sime Pogačarevića 21. decembra 1941. godine u zemunici na Dobrim vodama iznad Vranja. Autor nam po prvi put otkriva činjenicu da je početkom decembra bugarska policija u Vranju uhapsila Dragutina Nikolića, zidara koji je prethodno uradio zemunicu u kojoj se sakrivao Pogačarević sa grupom komunista. Navodeći iskaz sa saslušanja Kostadina R. Balkanskog, načelnika sekcije agenata bugarske policije, pred sudom u Vranju od 22. januara 1945. godine, jasno je da je baš Nikolić odveo Bugare do zemunice na dobrim vodama gde je nakon pucnjave poginulo „troje partizana među kojima i Sima Pogačarević“.
Antić na ovaj način demantuje navode, kako kaže, „državno partijskih istoričara“, da je Pogačarević poginuo nakon „pucanja puški i odjeka bombi“. Sam Pogačarević i njegovi partijski drugovi bili su zatečeni i nisu bili u prilici da pruže nikakav otpor, već su pokušali da pobegnu.
– Pod sumnjom da je sarađivao sa okupatorom, Nikolić je uhapšen nakon oslobođenja Vranja i njemu je suđeno 26. juna 1945. godine. On je priznao da je nakon hapšenja od bugarskih agenata pristao da ih odvede do zemunice na Dobrim vodama, te da je denuncirao još nekoliko komunista zbog čega ga je Vojni sud pri Komandi vranjskog područja osudio na smrt streljanjem – prepričava Antić. I onda sledi „kopernikanski obrt“, u kome je usledila Nikolićeva žalba i ceo predmet prebačen Vojnom sudu pri Glavnom štabu Srbije u Kragujevcu, koji je u drugostepenom postupku „ukinuo prvostepenu presudu, odbio optužnicu i okrivljenog oslobodio svake kazne“. To je do sada bio nepoznati istorijski detalj, koji je pažljivo sakrivan od strane svih koji su pisali o liku i delu i pogibiju Sime Pogačarevića.
Kako Antić navodi u svojoj knjizi, hroničar vranjskih zbivanja i član sudskog veća Vojnog suda u Vranju koje je osudilo na smrt Nikolića zbog izdaje partijskih drugova Rista Simonović u januaru 1987. godine pokušao je da u fabričkom listu Kompanije Simpo, koja je dobila ime po skraćenici imena i prezimena Sime Pogačarevića objavi „manje poznate detalje o životu i pogibiji narodnog heroja u nekoliko nastavaka“ .
– Tadašnji glavni i odgovorni urednik „Simpo novina“ Radoman Irić, pismom je odgovorio Simonoviću, da je on spreman da to objavi, ali da je sa „višeg mesta“ to stopirano kako se ne bi ulazilo u polemiku sa porodicom Dragutina Nikolića – objašnjava nam Antić.
Sasvim sigurno da će ova po formi ne velika, ali po sadržaju istorijski važna knjiga, izazvati mnoge reakcije. Neke negativne su već upućene na adresu samog autora od pojedinaca iz vranjske organizacije SUBNOR-a, ali bez ozbiljnijeg faktografskog utemeljenja, pa Vukašin Antić ne želi da ih komentariše. Na potezu su istoričari, ali i oni preživeli partizani koji bi sada mogli da imaju dobar šlagvort za demistifikaciju „svoje borbe za slobodu“.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na Twitter nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
