Burna i slavna crnogorska prošlost ima mnogo značajnih datuma u svom viševjekovnom postojanju ali dva 13. jula su obilježila njenu državnost i to u različitim vjekovima – jedan se desio u devetnaestom vijeku, a drugi u dvadesetom. Iako su istorijske okolnosti bile različite, zajednički imenitelj im je da su velike žrtve Crnogorci priložili na oltar slobode i 1878 . i 1941. godine i zato se ovaj datum u Crnoj Gori slavi kao Dan državnosti.
I dok se 13. jul dvadesetog vijeka, tačnije sjećanje na podizanje ustanka u porobljenoj Evropi 1941. godine bez prekida obilježavao onaj iz 1878. godine tek je nakon sticanja crnogorske nezavisnosti 2006. godine „spojen“ sa julom 1941. godine pa se 13. jul od 2007. godine slavi kao Dan državnosti. A davne 1878. godine istorija je zabilježila : velike sile – Njemačka, Austrougarska, Francuska, Velika Britanija, Italija, Rusija i Turska su zasijedale i odlučivale o sudbinama malih balkanskih država među kojima je bila i Crna Gora. Poslije mjesec dana održavanja Berlinskog kongresa od 13. juna do 13. jula 1878. Crnoj Gori je priznata državna nezavisnost i utvrđene nove državne granice. Dvadeset šestim članom Berlinskog ugovora od 13. jula 1878. godine Turska, sa kojom je Crna Gora prije toga bila dvije godine u ratu zvanom Velji rat i sve zemlje potpisnice priznale su Crnoj Gori nezavisnost.
Time je viševjekovna borba Crne Gore za međunarodno priznanje njenog državnog subjektiviteta konačno dobila svoj epilog. Iako je Crna Gora i prije Berlinskog kongresa neformalno uvažavana od strane nekih zemalja nije imala međunarodni subjektivitet ni izvjesna prava koja inače svakoj državi pripadaju. Osim što je međunarodno priznata, Crna Gora je tada dobila i teritorijalno proširenje pa su tako u njen sastav ušli gradovi Podgorica, Nikšić, Spuž, Kolašin, Plav i Gusinje i još neka mjesta. Nakon ovih dobijenih teritorija Crna Gora je sa pređašnjih 4.400 kvadratnih kilometara postala skoro dvostruko veća, njena teritorija tada je iznosila 8.665 kvadratnih kilometara. Nakon još nekih kompenzacija oko teritorija koja su nastala naredne godine ukupna teritorija Crne Gore iznosila je 9.475 kvadratna kilometra. Poređenja radi, površina današnje teritorije Crne Gore je 13.812 kvadratnih kilometara.
O 13. julu iz 1941. godine zna se mnogo više jer je taj dan bio Dan ustanka naroda Crne Gore koji su. kao i ostali narodi tog jula, u bivšim jugoslovenskim republikama započeli borbu protiv fašističkih okupatora. Trinaestojulski ustanak je u to vrijeme bio najveći ustanak u porobljenoj Evropi, a usledio je nakon početka formiranja proitalijanske crnogorske vlade, jer na Cetinju je dan ranije, održan Petrovdanski sabor koji su održali crnogorski separatisti i zelenaši, koji su proglasili Nezavisnu državu Crnu Goru. Čim se saznalo za ove odluke stanovništvo se već u noći 12. i 13. jula podiglo na ustanak. Prvog dana oslobođena su mjesta Virpazar, Čevo i Rijeka Crnojevića, a do devetog avgusta oslobođeno je šest srezova: Bijelo Polje, Berane, Kolašin, Andrijevica, Danilovgrad i Šavnik.
Od 13. jula do 14. avgusta vođene su borbe i u drugim krajevima Crne Gore kada je ustanak ugušen. Borba za oslobođenje u Crnoj Gori, poznato je, nastavljena je kroz Narodnooslobodilački pokret, odnosno NOB, pod vođstvom Komunističke partije Jugoslavije do konačnog oslobođenja 1945. godine. Trinaestojulski ustanak u Crnoj Gori organizovali su đeneralštabni kapetan Arso Jovanović i Milovan Đilas.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na Twitter nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
