Projektovanje jezika i ideologija u daleku prošlost

Filologija je ostala oruđe nacionalizma. Na način koji podseća na Fichtea, koji je insistirao da samo prirodni jezik stavlja ljude u pravi odnos prema svetu, francuski filolozi tvrdili su da su književna dela srednjovekovne Francuske „autohtone biljke, spontano nikle na tlu otadžbine“. Tako se, ironično, desilo da, dok je francusko traganje za „naučnom“ filologijom bio pokušaj bekstva od „romantizma“, „romantizam“ se u suštini doživljavao kao „germanstvo“; da bi to postigli, francuski filolozi koristili su isto ono oruđe koje je koristio nemački nacionalizam. Filologija koja je iz toga nastala, nije bila ništa manja glorifikacija romantizovanog pogleda na srednji vek nego što je bila glorifikacija francuskog samostvorenog mita o naučnoj egzaktnosti. Tokom ovog procesa, republikansko osećanje „građanina“, nezavisno od bilo kog istorijski opravdanog nacionalnog jezika i kulture, bilo je odbačeno u korist etničkog nacionaliste.
Širom Evrope, pogubni uticaji filološke metode identifikovanja naroda pomoću jezika bili su ogromni. Najpre, beskrajne gradacije velikih lingvističkih grupa u Evropi usitnjene su naučnim pravilima u odvojene jezike. Pošto se pisana i govorna stvarnost nisu u potpunosti poklapale sa ovim veštačkim pravilima, „zvanični“ oblici – obično sistematizovane verzije nekog lokalnog dijalekta često neke politički moćne grupe ili važnog grada – izmišljali su se i nametali preko državnog školskog sistema. Kao rezultat toga, lingvističke granice postale su mnogo rigidnije, a cele tradicije, usmene, a u nekim slučajevima čak i pisane, bukvalno su nestale pod pritiskom da se koristi „standardni“ jezik. Ovo je za posledicu imalo ništa manje nego virtuelne, izmišljene jezike, među kojima su ne samo tako očigledni slučajevi kao što su ukrajinski, bugarski, srpski, hrvatski, slovenački, litvanski, hebrejski, norveški, irski, holandski i rumunski nego i, na suptilnije načine, takođe nemački i italijanski. Ne iznenađuje što su zagovornici ovih „standardnih“ jezika u početku težili da ih pripišu stvarnim ili željenim političkim granicama. U retkim slučajevima, cela populacija date društvene zajednice zaista je govorila čak i favorizovani dijalekt tog jezika. Čak i u zemlji kao što je Francuska, sa viševekovnom tradicijom političkih granica, i u kojoj su se norme o pravilnoj upotrebi jezika razvijale vekovima, verovatno da 1900. godine nije mnogo više od 50 odsto francuskog stanovništva govorilo francuski kao maternji jezik. Ostali su govorili varijante romanskih jezika i dijalekata, dok su keltski i germanski jezici bili dominantni u Bretanji, Alzasu i Loreni. U drugim slučajevima, nacionalni jezik govorila je sasvim određena manjina, kao u Norveškoj, ili su ljudi koristili različite jezike za razne svrhe i u različitim kombinacijama u trgovini, kulturi, politici ili kod kuće. Tako su se svuda pojedinci, porodice i zajednice našli izolovani od „nacionalnog jezika“ i pod pritiskom da se odreknu svojih jezičkih tradicija. Ovo je moglo da znači mnogo toga, od prostog usvajanja rečnika, standardnog izgovora i modifikovanih sistema sufiksa i prefiksa, kao u slučaju stanovnika Holandije, ili odbacivanje dijalekata ili starih lingvističkih tradicija, kao što je bilo s provansalskim jezikom na jugu Francuske. Konačno, to je moglo da znači učenje jezika u državnim ili od države opunomoćenim školama, koji je pripadao sasvim različitoj lingvističkoj porodici, kao što je bio slučaj sa Britima (Bretoncima) i Baskijcima u Francuskoj, ili Rumunima i Slovenima u Ugarskoj.
Rezultat je bio da su ambiciozni nacionalni školski programi, uključujući jezička uputstva one vrste koje je podržavao Stein, postali ključni u stvaranju populacije sposobne da se služi nacionalnim jezikom. Obrazovne institucije postale su tako mesta za stvaranje nacije-države, kako putem usađivanja nacionalne ideologije tako i, daleko suptilnije, kroz širenje nacionalnog jezika kao oličenja ove ideologije. Jezik je postao sredstvo učenja nacionalne istorije „naroda“ čiji je jezik bio i čije je aspiracije izražavao. Međutim, nova filologija omogućila je nacionalističkim prosvetiteljima i ideolozima da idu čak i dalje: omogućila je stvaranje nacionalne, „naučne“ istorije koja je projektovala i nacionalni jezik i nacionalnu ideologiju u daleku prošlost.
Ovo projektovanje bilo je moguće jer je trijumf filologije imao još jedan, isto poguban, uticaj na razvoj nacionalizma. Jednom, kada su se nacionalni jezici učvrstili – barem u teoriji, ako još ne na usnama stanovništva – pravila indoevropske filologije omogućila su lingvistima da ovim jezicima pripišu drevne prazavičajne tekstove, neke stare i više od hiljadu godina. Tako su lingvisti mogli da govore o drevnim spomenicima svojih naroda: najstariji tekstovi na „germanskom“ datiraju iz osmog; na „francuskom“ iz devetog; na „slovenskom“ iz jedanaestog; „jermenskom“ iz šestog veka.
Nastavlja se