Opera kao živo pozorište

Ani je rođena u Češkim Buđovicima (Češka) 4. septembra 1915. godine u jevrejskoj trgovačkoj porodici kao druga ćerka Eduarda Špicera i Olge Štjasne. Čim je 1935. godine položila diplomski ispit u privatnoj Školi za glumu, pevanje i balet Marte Aubrehtove u Pragu, uzela je umetničko ime Ani Lorova, u junu sledeće godine preselila se u Zagreb, gde je već u oktobru na sceni Hrvatskog narodnog kazališta „uskočila“ u predstavu operete Viktorija i njen husar Paula Abrahama i dobila veoma dobre kritike u tadašnjoj zagrebačkoj štampi, a zatim se pojavljivala na koncertima modernih igara stepujući sa partnerom Rodom Riflerom i pevala na zagrebačkom radiju šlagere iz američkih filmova. U isto vreme pohađala je nastavu modernog baleta u privatnoj Školi plesne umjetnosti Ane Maletić – odsek za pedagoge. Posle položenog diplomskog ispita u maju 1939. godine, sa suprugom Natanom Rajsom preselila se u njegovo Sarajevo.

U gradu na Miljacki, Ani Rajs je otvorila Studio modernog plesa, u kome je radila sa devojčicama i devojkama ritmiku, stepovanje i okretne igre, a kao balerina i koreograf učestvovala je od 1939. godine, zajedno sa Oskarom Danonom, Vojom Dimitrijevićem, Ismetom Mujezinovićem i grupom bivših praških studenata, u osnivanju i avangardnom umetničkom delovanju multimedijalnog umetničkog društva Collegium artisticum, čiji je rad sarajevska policija zabranila u februaru 1941. posle prvog izvođenja antiratne predstave Zašto plače Ema?.

Da bi izbegli hapšenje zbog rada u Collegiumu, Ani i njen suprug su se najpre povukli u ilegalu, a zatim otišli u partizane. U septembru 1942. godine, ona je kao glumica i balerina raspoređena u Kazalište narodnog oslobođenja pri Vrhovnom štabu NOV.

Posle završetka Drugog svetskog rata, Ani Radošević je bila balerina u Narodnom pozorištu u Beogradu do 1947, a zatim osnivač i prva direktorka Srednje baletske škole u Beogradu, u kojoj je ona, Nina Kirsanova, Mila Jovanović, Maga Magazinović, Jelena Vajs i drugi profesori obrazovali baletske igrače, koji su ubrzo, poput Duške Sifnios, Jovanke Bjegojević i Dušana Trninića, postali oslonac beogradskog baletskog ansambla i tvorci njegovih nezaboravnih trijumfa na evropskim muzičkim festivalima u drugoj polovini 20. veka.

Ani se vratila u Narodno pozorište krajem 1950. godine i na sopstveno traženje postala asistent svim rediteljima koji su tada radili u beogradskoj Operi (dr Branko Gavela, Josip Kulundžić, Bojan Stupica, Mladen Sablić, Soja Jovanović i drugi), želeći da se na taj način pripremi za svoj budući poziv operske rediteljke. Završila je taj i takav „univerzitet pozorišne umetnosti“ 1958. godine, kada je dobila da samostalno režira Mocartovu operu Otmica iz saraja.

Veliki protivnik operskih predstava u vidu kostimiranog koncerta, kao i onih u kojima se zloupotrebljava i prenametljivo koristi scenska tehnika, Ani Radošević se zalagala za muzički teatar kao pravac koji je dao izuzetne rezultate i živo opersko pozorište, ali je, takođe, uvažavala i pratila i sve ostale stvaralačke pokušaje kojima se dolazilo do vrhunskih muzičko – scenskih kreacija.

Njene postavke opera Otmica iz saraja, Figarova ženidba, Orfej i Euridika, Travijata, Rigoleto, Moć sudbine, Aida, Madam Baterflaj, Prodana nevesta, Karmen, Mali dimničar, Oedipus Rex, Tiresijine dojke, Ljubav to je glavna stvar i operete Slepi miš na sceni beogradske Opere, kao i postavke Madam Baterflaj u Kairu, Evgenija Onjegina u Barseloni, Vertera u Novom Sadu i Aide u Sarajevu, bile su zapažene po studioznoj analizi muzičke partiture i izboru čistih i harmoničnih scenskih rešenja. Urađene u najboljim stvaralačkim godinama ove umne i izuzetno obrazovane rediteljke, one su davale, uvek i svuda, pečat stilske čistote i scenske perfekcije, podizale umetnički i izvođački nivo predstava i potvrđivale njenu superiornu upućenost, teoretsku i praktičnu, u pitanja dramaturgije i glume.

U scenskom pripremanju opere retko se događa da reditelj bude i njen koreograf, mada je Ani u toj dvostrukoj ulozi ostvarila u beogradskoj Operi Orfeja i Euridiku, Prodanu nevestu, Moć sudbine, Rigoleta, Ljubav to je glavna stvar i Slepog miša, a u Barseloni Evgenija Onjegina. Osim ovih, i njene koreografije u Hofmanovim pričama, Andre Šenijeu, Pikovoj dami, Don Kihotu, Samsonu i Dalili, Zaljubljen u tri narandže i drugim operama, kao i one koje je uradila u brojnim dramama, filmovima i na televiziji, odlikovale su se plastičnom i maštovitom plesnom leksikom, estetskom istančanošću, prefinjenim senzibilitetom, smislom za humor i ostvarenim istinskim jedinstvom i scenskom celovitošću između režije i koreografije.

Prave koreografske mogućnosti i domete Ani Radošević je pokazala tek kroz saradnju sa svetskim poznatim rediteljima Frankom Zafirelijem i Rajmondom Ruloom, kada je između 1960. i 1970. godine uradila veoma zapažene koreografije u operama Alčina G. F. Hendla, Euridiče J. Perija, Orfej K. Monteverdija i Aida u milanskoj Skali, Kovent Gardenu u Londonu, operskim teatrima u Veneciji i Dalasu (SAD), i na muzičkim festivalima u Firenci i Amsterdamu, u kojima je ostvarila nove forme koreografskih izražavanja.

Šezdesetih godina prošlog veka Ani je predavala predmet Scenske kretnje na Muzičkoj akademiji i Dramskoj akademiji u Beogradu. Od nevelikog broja tekstova koje je napisala, ističe se esej o plesu u sintetičkom pozorištu Čovjeku najbliža umjetnost iz 1939. godine, zatim njena sećanja na dane osnivanja i prve tri godine rada Srednje baletske škole u Beogradu. Značajan je i njen naučnoistraživački rad o scenskim izvođenjima baleta Ohridska legenda S. Hristića u nekadašnjoj Jugoslaviji, koji od 1986. godine čeka da bude objavljen, kao i knjiga o muzičarima koji su u 19. i 20. veku boravili u Pragu, čije je priređivanje završila samo nekoliko meseci pre nego što je preminula 29. decembra 2004. godine u Beogradu.

Ani Radošević je poklonila Beogradu skoro celokupno svoje veoma raznovrsno i autentično stvaralačko delo. Uzvratnog darivanja, nažalost, uglavnom nije bilo. Ovaj jubilej je možda prava prilika da ispravimo propuste prethodnih generacija teatrologa, muzikologa i istoričara baleta i da Ani uvrstimo u plejadu naših pozorišnih velikana. Jer, ona je to upravo zaslužila!