Tokom poslednje decenije u našoj zemlji zabeležen je porast stopa obolevanja i umiranja od malignih tumora svih lokalizacija, osim raka želuca. Na više od 80 odsto ovih bolesti moguće je uticati sprečavanjem ili modifikovanjem faktora rizika, kao što su pušenje, nepravilna ishrana, fizička neaktivnost i konzumiranje alkohola. Ukoliko do bolesti ipak dođe, njen ishod je moguće poboljšati ranim otkrivanjem, terapijom i rehabilitacijom uz odgovarajuće palijativno zbrinjavanje.
Prevencija malignih bolesti ima ogroman javnozdravstveni potencijal i predstavlja najefikasniji pristup kontroli raka.
Nakon bolesti srca i krvnih sudova, maligni tumori predstavljaju najčešći uzrok obolevanja i umiranja stanovnika Srbije. U Beogradu se u poslednjih deset godina gotovo udvostručila stopa bolničkog lečenja od tumora (20 pacijenata na 1.000 stanovnika). Tokom 2013. godine registrovano je 8.458 osoba koje su obolele od malignih neoplazmi, a iste godine su od tog uzroka umrla 5.283 Beograđanina. Maligni tumori dušnika i pluća kod muškaraca i maligni tumori dojke kod žena su vodeći uzroci smrti iz ove grupe bolesti još od 2007. godine.
Približno dve trećine faktora rizika koji su odgovorni za nastanak raka dovode se u vezu sa načinom života i moguće ih je menjati ili potpuno eliminisati. Pušenje je odgovorno za svaki treći slučaj raka i uzrokuje smrtnost od karcinoma pluća u 90 odsto slučajeva kod muškaraca i od 75 do 80 odsto slučajeva kod žena. Nepušači koji su izloženi duvanskom dimu u kući i na radnom mestu imaju za 20 do 30 odsto veći rizik obolevanja od karcinoma pluća u poređenju sa nepušačima koji nisu izloženi. Nepravilna ishrana i fizička neaktivnost doprinose obolevanju od raka debelog creva, dojke i prostate. Konzumiranje alkohola povećava rizik od nastanka karcinoma usta, ždrela, dojke, debelog creva i jetre.
Osnovne mere prevencije su nepušenje i boravak u okruženju bez duvanskog dima, ishrana bogata vitaminima, mineralima, dijetnim vlaknim antioksidantima sa niskim procentom masti i usklađena sa energetskom potrošnjom, najmanje 30 minuta fizičke aktivnosti dnevno (šetnja i brzi hod, plivanje, vožnja biciklom, rad u bašti i druge aktivnosti) i ograničen unos alkohola. U velikom broju slučajeva maligne bolesti su izlečive ako se otkriju na vreme.
Redovni preventivni pregledi su najbolja zaštita. Preporuke za rano otkrivanje raka dojke su samopregled dojke i to od 20 godine jedanput mesečno, zatim klinički pregled od 29. do 39. godine svake treće godine, klinički pregled od 40. godine jednom godišnje i mamografija od 50. godine svake druge godine.
Preporuke za rano otkrivanje raka grlića materice su citološki pregled cervikalnog brisa, i to pregled započeti tri godine od početka seksualne aktivnosti, najkasnije od 21. godine života. Posle tri normalna citološka brisa, urađena u tri uzastopne godine, periodični pregledi za žene koje pripadaju grupi niskog rizika, mogu se raditi na dve do tri godine. Seksualno aktivnim ženama, mlađim od 30 godina bris treba uzimati jedanput godišnje.
Preporuke za rano otkrivanje raka debelog creva su test na prisustvo okultnog krvarenja u stolici koji rade muškarci i žene od 50. godine života i imunohistohemijski FOB test svake druge godine.
(Sa sajta beogradskog zavoda za javno zdravlje)
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na Twitter nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
