Beograd kakav više ne postoji

Ovaj spomenik, delo Paška Vučetića, otkriven je na tom mestu 1913. ali je odatle nestao većposle tri godine. Spomenik je srušen tokom austrijske okupacije 1916. godine, pod izgovorom da je bio oštećen i u toku borbi. Drugi svetski rat, sa druge strane, u zaborav je odneo zdanja kao što su Đumurkana, Pošta broj dva, Narodna biblioteka, dvorski kompleks kneza Miloša i sinagogu „Bet Jisrael“. Đumrukana je izgrađena oko 1835. pokraj reke Save, kao prva zgrada u Beogradu zidana od kamena i opeke. Njen naziv vodi poreklo od turske reči gumruk, što znači carina, ili gumrukhane koja označava trošarinsku stanicu, odnosno carinarnicu. U ovom zdanju odigrane su i prve pozorišne predstave u gradu, u okviru „Teatra na Đumruku“. Đumrukana je bila oštećena prilikom bombardovanja 1944. ali je posle rata srušena do temelja iako se možda mogla adaptirati. Veliki deo prostora Kosančićevog venca nekada je zauzimala Narodna biblioteka Srbije. Smeštena je bila u zgradi koju je podigao industrijalac Milan Vapa. Ova građevina izuzetnih dimenzija srušena je u nemačkom bombardovanja grada 6. aprila 1941. godine. Tada je i uništen veliki broj štampanih i srednjovekovnih rukopisnih knjiga. Istu sudbinu doživeo je i dvorski kompleks kneza Miloša, koji se nalazio u Ulici admirala Geprata. Sagrađen je tridesetih godina 19. veka, a najviše vremena u njemu provodili su knezovi sinovi Milan i Mihailo, dok sam knez Miloš nije stanovao u njemu. Kompleks je služio i kao smeštaj za goste iz inostranstva, a kasnije je u njemu bilo smešteno i Ministarstvo finansija nekadašnje kneževine Srbije.

Za vreme Drugog svetskog rata dvorski kompleks je porušen, a jedini deo koji je ostao sačuvan i do danas je amam. Zgrada pošte pokraj Železničke stanice nekada je izgledala sasvim drugačije nego danas. Naime, ova zgrada podignuta je 1929. po projektu Momira Korunovića i bila je jedna od najlepših građevina . Međutim, 1944. je oštećena bila bombama saveznika namenjenih Železničkoj stanici. Po završetku rata rekonstruisana je po modernističkom obrascu Pavla Krata, čime je njen nekadašnji izgled totalno izmenjen. Isto tako, u Drugom svetskom ratu porušena je sinagoga „Bet Jisrael“ iz 1906. godine, koja se nalazila u Ulici cara Uroša, a na čijim je temeljima kasnije sagrađena Galerija fresaka. Razvoj grada, kako kažu u Gradskom zavodu za zaštitu spomenika kulture, ponekad nalaže i uklanjanje nekih objekata koji su značajni za istoriju grada, jer svako vreme nosi sa sobom drugačije potrebe i uslove urbanizma. Tako su pre nešto više od deset godina uklonjene i Sala Mira, kafana Tri lista duvana, kao i preostale tri kuće iz nekadašnje Abadžijske čaršije. Kafana Tri lista duvana nalazila se sve do 1989 na uglu Bulevara kralja Aleksandra i Kneza Miloša, a podignuta je bila osamdesetih godina 19. veka. Značajna je po tome što je 1883. godine na prvom spratu kafane bila instalirana prva telefonska centrala u gradu. Iz istog vremena potiče i Sala Mira, koja se nalazila na mestu današnje Mekenzijeve ulice u blizini Trga Slavija. U ovoj zgradi se nalazio Socijalistički narodni dom, kao i privatna Škola za ženski rad i Narodni bioskop. Ova građevina ne postoji od 1991. godine. Dve godine nakon rušenja Sale Mira srušene su i preostale tri abadžijske kuće iz Ulice kraljice Natalije. Na mestu ove ulice nalazila se u 19. veku Abadžijska čaršija od koje je knez Miloš hteo da stvori novi gradski centar.

Nekadašnje džamije u gradu

Za vreme turske vladavine u Beogradu bilo su 273 džamije i posebne islamske bogomolje mesdžida, od kojih je do danas sačuvana samo jedna – Bajrakli džamija. Najveći broj njih srušen je tokom austrijske vladavine gradom, u prvoj polovini 18. veka. U okolini današnjeg Studentskog trga nalazile su Bajram-begova, Kizlar-agina, kao i džamija Hadži Mustafe Ćebedžije. U okolini Doma Narodne skupštine bila je Batal-džamija, a u blizini Brankovog mosta nalazila se i Liman džamija. Na Beogradskoj tvrđavi smeštena je bila džamija sultana Sulejmana, čiji ostaci nisu otkriveni do danas.