Postolje čeka spomenik

Udruženje potomaka ratnika oslobodilačkih ratova Srbije 1912- 1918. godine i poštovalaca – Kovin, uz izuzetno angažovanje predsednika, gospodina Milana Divca, penzionera, svojevremeno i predsednika opštine, pokrenulo je veoma humanu akciju. Naime, na delu gradskog groblja nalazi se jedna oveća parcela sa pojedinačnim ili grupnim grobnim mestima boraca palih u borbama za Smederevo 1915. To su grobna mesta vojnika suprotstavljenih strana i, za života, neprijatelja.
Ovo groblje nastalo je 1915, nakon završetka borbi za Smederevo. Sukobljene jedinice bile su Jedanaesta nemačka i Treća srpska armija. Nemačkim snagama komandovao je general Galvic, u bici su učestvovale Šesta i Petnaesta divizija Trećeg korpusa. Srpskom Trećom armijom komandovao je general Šturm, u bici su učestvovale Drinska divizija i Osmi artiljerijski puk.
Borbe su počele 6. oktobra dejstvom nemačke artiljerije sa leve obale Dunava. Nemačke snage su uspele da 8/9 oktobra uspostave mostobran preko koga su forsirale Dunav i prešle obe divizije. Posle teških borbi nemačke jedinice su 11. oktobra 1915. godine zauzele Smederevo i zarobile nekoliko stotina srpskih vojnika, među kojima je bio veliki broj ranjenika.
Svi zarobljeni srpski vojnici prebačeni su u Kovin. Ranjenici su smešteni, zajedno sa ranjenim nemačkim vojnicima, u improvizovanu bolnicu, nekadašnji kasino. Do kraja 1915. preminuli su svi teži srpski ranjenici. Sahranjeni su zajedno sa preminulim ili poginulim nemačkim ratnicima na kovinskom groblju – parceli koju smo spomenuli na početku.
Prema raspoloživim podacima, na ovoj parceli je sahranjeno 195 nemačkih i 305 srpskih ratnika. Ovaj broj je sigurno veći, jer se na 7 nadgrobnih ploča nije moglo utvrditi koliko ratnika je tu sahranjeno i kojoj vojsci su pripadali. Na parceli površine od 50 ari nalazi se 60 nadgrobnih ploča, na kojima su ispisana imena nemačkih ratnika, a na mestima gde su sahranjeni srpski ratnici samo je naznačen njihov broj. Ovo se može objasniti činjenicom da nemačke ratne vlasti nisu imale saznanja o imenima preminulih ratnika, pa su zato samo naznačile broj sahranjenih.
Za postojanje ovog groblja saznalo se tek 1996, kada su identifikovane i mikro lokacije. Ceo potes groblja bio je nepristupačan, obrastao drvećem i gustim rastinjem. Udruženje se postaralo da se o svemu obaveste opštinske vlasti, koje su preduzele mere da se parcela očisti, ustanovi tačna površina i mogući broj sahranjenih. Tek kada je cela površina očišćena od rastinja, utvrdilo se koliko se nadgrobnih ploča nalazi i približan broj sahranjenih.
Potom je cela površina uređena, donet treset i posejana trava. U obodnom delu parcele posađeno je ukrasno drveće (piramidalne tuje, breze, čempresi i žalosne vrbe). Izgrađene su pešačke staze, obnovljena slova na svih 60 nadgrobnih ploča, a ploče su iznivelisane i učvršćene uz ugradnju armature.
Ideja udruženja je da se ratnicima sahranjenim na ovoj parceli kovinskog groblja i sjedinjenim u smrti, podigne zajednički spomenik. U tom smislu su se obratili na više adresa za pomoć i istu dobili od Pokrajinskog zavoda za obrazovanje i kulturu, a preko Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Pančeva i Ministarstva za socijalnu politiku Vlade Republike Srbije. Dobijenim sredstvima su izvedeni svi navedeni radovi na uređenju parcele i grobnih mesta i postavljen postament za spomenik. Sve ovo prema idejnom rešenju za spomenik, koji je predložila i izradila projektantska kuća „ASING“ iz Pančeva.
Ideja za svaku pohvalu, razumevanje i zahvalnost aktivistima, i zato ostaje na nama da svako uradi šta može. Svaka pomoć je dobrodošla, bilo od strane države, institucija ili pojedinaca. Stjepan A. Seder,