Da li su socijalisti žrtvovali brend leve partije

Pre svega jedan od najvećih uspeha pripada SRS-u, i povratak ove stranke u parlament, s obzirom na istrajnost ove stranke u prethodnom periodu, ali i političkog programa, pomalo zaboravljenog i u senci.

Zapaženi uspeh ostvarila je i stranka Dosta je bilo, pionir na političkoj sceni, jer se radi o novoformiranoj političkoj partiji, uz sve rizike i neizvesnosti, partija koja kreće od nule – neprepoznatljiv brend. Za određeni relativno kraći period upoznala je sa svojim političkim programom kao proizvodom svoje pristalice kao potrošače, na skromnim tribinama i promocijama na lokalnim TV stanicama u Srbiji. Slična situacija je i sa novonastalim strankama frakcijama nekadašnjeg DS-a. U odnosu na kraći vremenski period pozicioniranja i animiranje pristalica od formiranja stranke, svojim osvojenim poenima i prelaskom cenzusa trebalo bi da su prezadovoljni. Ulazak u parlament omogućiće nadgradnju i dalju političku promociju i prepoznatljivost ovih partija.

Stranke kojima se nudi u pregovorima učešće u vlasti nalaze se u poziciji razmatranja koristi i troškova prihvatanja ove primamljive ponude. U knjizi autora Andraša Vigvarija „Osnovi teorije državnog budžeta i finansijski poslovi samouprava“ prevedene sa mađarskog jezika, u izdanju Evropskog pokreta u Srbiji , navodi se da je tokom 60-ih godina 20. veka u literaturi zastupljen tzv. „markantan pravac“ u ekonomiji. Odnosno političke stranke sve više u svojim aktivnostima primenjuju principe, mehanizme i delovanja u političkom odlučivanju slične ponašanju firmi.

Prema ovoj teoriji interesantno je analiziranje jasne odluke opozicionih stranaka koje odbijaju u postizbornim pregovorima koaliciju sa najjačom strankom u odnosu na SPS kao izvornu partiju levice, dominantnu u vlasti od početka višestranačkog sistema. Može se reći da zajedno sa JS ova partija nije ostvarila zapažen uspeh. Jedan od razloga je u odsustvu doslednosti i činjenici da je cilj ove stranke pošto-poto u vlast, i kada se većina u prethodnoj vlasti mogla formirati i bez ove stranke. Potpuno isti stav i želja ove stranke je i u prethodnim nedavnim pregovorima, 2016, kod formiranja vlasti. To za sobom povlači uzimanje u razmatranje odnosa koristi i troškova od „minornog“ učešća SPS-a u vlasti.

Odnos snaga je takav da SPS samo prikuplja poene za neophodne reformske poteze, a prećutno se distancira za nepopularne odluke koje donosi najjača stranka. Polazeći od principa troškova i dobiti može se reći da SPS „rentabilno posluje“ uz minimalna ulaganja, ostvaruje značajnu dobit, jer je deo vlasti. Naime sa učešćem u vlasti SPS, u raspodeli,“dobiti“ vlasti kao manjinski partner je poželjan jer joj pripada manji deo resora srazmerno osvojenim poenima. Međutim s druge strane SPS se na taj način „utapa“ kao koalicioni partner, u ofanzivnim reformama SNS-a, jer najveći deo reformi realizuje najjača stranka, i preduzima odgovornost. Kroz potpunu podršku SPS-a, za reforme najjače stranke time SPS postaje neprepoznatljiva, bez jasnog programskog pozicioniranja, identiteta u predizbornoj kampanji, i to predstavlja trošak SPS-a, odnosno nedostatak od učešća u vlasti najjače stranke, što potvrđuju osvojeni izborni poeni.

S druge strane, socijalna jednakost i pravda kod pokrića uglova političkog tržišta kao tekovine levice i u programskoj osnovi SPS-a, do svog zapaženog izražaja upravo je trebalo da dođu u periodu reformi, što ova partija nije iskoristila, iz razloga odsustva kritike, zbog samog njenog učešća u vlasti.

Takođe postavlja se pitanje uslova i ustupaka, kod postizbornih pregovora i koalicija sa najjačom strankom, uzimajući u obzir ovakav odnos snaga izražen kroz procentualne poene, i jačinu doslednost i i ozbiljnost realizacije političkog programa i ideja SPS-a, u budućoj vlasti. Suprotni stavovi biti ili ne biti deo buduće vlasti zastupljeni su i u samom SPS-u… Prema navedenom, SPS i u postojećem odnosu snaga nije u mogućnosti da realizuje predizborni program stranke, i tu se postavlja pitanje predizbornih obećanja i doslednosti. Na taj način SPS se dovodi u jednakost sa ostalim strankama koje su deo vlasti, ali samostalnim nastupom u predizbornoj kampanji nisu u mogućnosti da ostvare ozbiljnu pobedu… Postavlja se pitanje da li je neskrivena želja SPS-a za minornim učešćem u vlasti samo lični afinitet za pozicijama nekih funkcionera iz vrha stranke, dok se opstanak same partije kao izgrađenog brenda dovodi u pitanje… Primer može biti Vranja, gde posle izvesnog perioda većinske vladavine SPS – nema više lokalnu vlast…

Goran Cvetković, ekonomista iz Vranja i autor TV reportaža „Lepote Srbije“