Vizantija nije mogla da zaustavi Slovene

Naučnici novijeg vremena ubeđeni su da se „rađanje“ Slovena odvijalo duž vizantijske granice pod vizantijskim vojnim i ekonomskim pritiskom, uglavnom onakvim kakav su vekovima ranije na zapadu trpeli Franci i Alemani duž Rajne. Međutim, slovenska kultura bila je daleko bliža tlu i tešnje vezana za poljoprivredu nego što su to bile franačke i alemanske armije koje su se brzo kretale i postale rimski federati a, kasnije, i osvajači. Sa svojim lakim plugovima, sitnom poljoprivredom i malim, često individualno organizovanim društvenim jedinicama, Sloveni nisu jednostavno došli kao armije koje kupe porez, nego kao seljaci koji obrađuju zemlju koju su osvojili.
Ali jesu osvajali. Njihovo širenje bilo je sporo ali nasilno, i posle njega sledila je apsorpcija autohtonih populacija u njihove lingvističke i društvene strukture. No, ovo širenje nije bilo usklađeno i bilo je radikalno decentralizovano. Na vrhuncu srednjeg veka, slovenski jezik i materijalna kultura predstavljali su neverovatno jedinstvo u celoj istočnoj Evropi, ali to je bilo u radikalnoj suprotnosti u odnosu na takođe radikalan nedostatak autohtone političke centralizacije. Vizantijski istoričar iz šestog veka, Prokopije, opisuje kako su bili „ne pod vlašću jednog čoveka, nego su od starine živeli u demokratiji i prema tome sve što se tiče njihovog blagostanja, bilo u dobru ili zlu, bilo je prepušteno narodu“. Ova decentralizacija je možda bila ključ njihovog uspeha. Bez kraljeva ili velikih poglavica koji su se mogli podmititi na saradnju ili potući i tako ih primorati na služenje, Vizantijsko carstvo nije imalo mnogo šansi da ih uništi ili ih kooptira u carski sistem.
Postepeno, tokom sedmog veka, slovenski ratnici-zemljoradnici krenuli su preko Dunava na Balkan. Hronologija nije sasvim jasna, što se može i pretpostaviti: proces je bio tako decentralizovan i fluidan da je teško odrediti vreme kada se on odvijao ili ga potkrepiti dokumentima. Pojedinačne promene smera zbog vizantijske kontraofanzive nisu mogli da zaustave proces tako širokih razmera niti je osvajanje jednostavno značilo prenos poreskih prihoda, kao što je to bilo sa žrtvama germanskih osvajanja dva veka ranije: Sloveni su ili ubijali vojnike koje bi zarobili ili bi ih menjali za otkupninu. Oni koji su ostali, mogli su da pobegnu ili da se utope u slovensko seljaštvo. U ovom društvu vojnika-seljaka nije bilo drugih opcija.
Kada je ipak došlo do hijerarhijskog organizovanja slovenskih grupa u velikim razmerama, bilo je gotovo neizbežno da se to dogodi prema vladajućim strukturama koje su došle spolja. To su mogli da budu germanski ili centralnoazijski lideri, čiji je model etnogeneze omogućavao širu koncentraciju vlasti i veću podređenost pojedinaca i grupa. Avari su odigrali ključnu ulogu u ovom procesu.
Slovenizacija širokog pojasa od Elbe do donjeg toka Dunava, prilično je odmakla pre dolaska Avara. Avarsko naseljavanje možda je povećalo pritisak Slovena na vizantijsku granicu, pošto su slovenske bande bežale od ovog novog stepskog carstva. To može da objasni rane slovenske napade na grčko poluostrvo u drugoj polovini šestog veka, posle kojih su brzo stigle slovenske armije pod komandom Avara. Drugi su se apsorbovali u njih i postali trajni deo Avarskog kraljevstva. Avari su od svojih Slovena, već prema potrebi, tražili da im obezbede zimska boravišta, uzimali od njih konje, zalihe hrane i žene. U vreme rata, koristili su slovenske podanike kao pešake, a tokom opsade Konstantinopolja, kao mornare. Međutim, izgleda da su bili spremni da se prema nekim slovenskim zajednicama ponašaju suzdržanije i nekim njihovim poglavarima nudili su darove u zamenu za vojnike i podršku. Vizantijski hroničari opisuju Slovene kao pokorene podanike Avara; zapadni posmatrači opisuju Avare i Slovene kao saveznike, pre nego kao gospodare i podanike. Verovatno su u pravu i jedni i drugi.
Avarske političke i vojne strukture omogućile su kontekst za etnogenezu specifičnih slovenskih grupa. Na početku sedmog veka, verovatno posle poraza pod zidinama Konstantinopolja 626. godine, veliki delovi avarske periferije su se pobunili, osnivajući autonomne politike između Avarskog kaganata – Franaka na zapadu; Vizantije na istoku.
U regionu koji je danas verovatno Češka Republika, Franak Samo organizovao je bandu Slovena mešanog roda, koji su se kao prilično jak savez pobunili protiv Avara. Prema jednom zapadnom izvoru, Sloveni su izabrali Samoa za kralja i on je vladao Slovenskim kraljevstvom duže od 35 godina. Odvajanje Samoovih Slovena iz Avarske konfederacije posle poraza Avara pred Konstantinopoljem 626. verovatno je bila jedna od nekoliko takvih pobuna protiv poraženog avarskog kagana.
Različite grupe poznate u desetom veku, kao Hrvati i Srbi, verovatno vuku poreklo iz ovog istog perioda unutrašnje krize u kaganatu. Nemoguće je u celosti rasvetliti ranu istoriju Hrvata, koja se gotovo u celini zasniva na priči vizantijskog cara Konstantina Porfirogenita (905-959). Konstantin je napisao za svoje naslednike raspravu o tome kako se upravlja carstvom, u kojoj je posebnu pažnju posvetio susedima Slovenima. U tome mu je poslužilo iskustvo savremenika i danas izgubljeni materijali carske arhive, koji su bili stari vekovima, ali nemoguće je tačno znati od kada on datira ili, u stvari, koliko je ono što on govori tačno. Konstantin govori o dve grupe Hrvata, onih koje naziva „Belim“ Hrvatima, a koji žive kraj Franaka, i o Hrvatima u Dalmaciji. Konstantin pruža mitološku genealogiju prema kojoj su nekada davno Hrvati živeli „iza Bavarske“, ali porodica od petoro braće i dve sestre se odvojila od njih, povela svoj narod u Dalmaciju, gde su pobedili Avare i potom se dalje delili u različite grupe. U stvari, hrvatsko ime pojavljuje se u različitim područjima na periferiji bivšeg avarskog kaganata, na području današnje Nemačke, Češke Republike, Austrije, Moravske, Slovenije i Grčke, kao i u današnjoj Hrvatskoj. Pokušaji da se dokaže neko etničko jedinstvo svih ovih grupa, možda i pre dolaska Avara, nisu dali rezultate.
Nastavlja se