U Srbiji postoje 463 zaštićena područja

– NATURA 2000 predstavlja osnov politike za zaštitu prirode i biološke raznovrsnosti Evropske unije. To je mreža područja za očuvanje prirode, ustanovljena u skladu sa Direktivom o pticama iz 1979. i Direktivom o staništima iz 1992. godine. Pojam NATURA 2000 simbolizuje očuvanje dragocenih prirodnih resursa za 2000. godinu i 21. vek. Cilj mreže je osiguranje dugotrajnog opstanka najvrednijih i najugroženijih vrsta i staništa u Evropi, a sastoji se od posebnih područja očuvanja koja su zemlje članice proglasile u skladu sa Direktivom o staništima, i područja posebne zaštite, koja se proglašavaju na osnovu Direktive o pticama. Ova područja očuvanja su na teritoriji EU podeljena prema biogeografskim regionima – kaže naša sagovornica dodajući da NATURA 2000 nije sistem strogih rezervata u kojima su ljudske aktivnosti zabranjene.

Ova mreža, naravno, uključuje područja sa strogim režimom zaštite, ali njen dobar deo ostaje u privatnom vlasništvu gde je od velikog značaja da se osigura održivo upravljanje, kako u ekološkom tako i u ekonomskom smislu. Uspostavljanje ovakve mreže zaštićenih područja predstavlja i ispunjavanje obaveze prema UN konvenciji o biodiverzitetu.

U 28 država članica Evropske unije u ovom trenutku je zaštićenim, u okviru pomenute dve direktive, proglašeno 26.616 područja koja zauzimaju ukupno 1,2 miliona kvadratnih kilometara. U Srbiji se pod ovim režimom nalazi nešto više od 564.000 hektara. Prema registru zaštićenih prirodnih dobara, koji vodi Zavod za zaštitu prirode, u Srbiji postoje 463 zaštićena područja. Prema rečima Jančićeve, to su površine koje imaju izraženu geološku, biološku, ekosistemsku i predeonu raznovrsnost. Na spisku ovih područja su nacionalni parkovi, parkovi prirode, zatim rezervati prirode koji mogu biti opšti, strogi i specijalni, dalje, predeli izuzetnih odlika, spomenici prirode i zaštićena staništa. Biološku raznovrsnost u Srbiji karakteriše veliki genetički, specijski i ekosistemski diverzitet. Na prostoru naše zemlje živi 1.760 strogo zaštićenih i 868 zaštićenih vrsta biljaka, životinja i gljiva.

– Zaštićena područja se, u zavisnosti od vrednosti i značaja, svrstavaju u tri kategorije. Prvoj pripada zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja koje proglašava republička vlada, drugoj zaštićeno područje pokrajinskog ili regionalnog , odnosno, velikog značaja, koje može da proglasi vlada ili nadležni pokrajinski organ, a trećoj zaštićeno područje lokalnog značaja koje proglašava nadležni organ jedinice lokalne samouprave – objašnjava Jančićeva dodajući da se na zaštićenim područjima uspostavlja trostepeni režim zaštite odnosno stroga zaštita, aktivna ili proaktivna zaštita.

O 98 zaštićenih područja površine 243,8 hektara, koja čine 43,22 odsto ukupno zaštićene površine u našoj zemlji, brine Javno preduzeće Srbijašume. Po strukturi, reč je o tri parka prirode, jednoj park šumi, pet predela izuzetnih odlika i tri naročitih, zatim, pet specijalnih, četiri opšta i 31 stroga rezervata prirode, 39 spomenika prirode, pet memornijalnih spomenika prirode, jedan prostor oko nepokretnog kulturnog dobra i jedno zaštićeno stanište.

– Vlada Srbije donela je 21 uredbu o proglašenju zaštićenih područja od nacionalnog značaja čije je upravljanje poverila Srbijašumama, a među njima su Park prirode „Stara planina“, najveće zaštićeno područje u Srbiji koje se prostire na 114.332 hektara i Park prirode „Golija“, koje ima i međunardni status. Deo ovog parka – „Golija-Studenica“ dobio je status rezervata biosfere. Ovo je za sada prvi i jedini rezervat biosfere u Srbiji – kaže naša sagovornica.

Jedan od najvećih problema u zaštićenim područjima svakako je bespravna gradnja. Kada je reč o oblastima kojima upravljaju Srbijašume, divlja gradnja je najviše ugrozila Park prirode „Golija“ i to najpre lokalitet Odvraćenica gde se bespravno podižu stambeni objekti i vikend kuće, kao i Park prirode „Stara planina“.

– Mere koje treba da preduzmu ministarstva u čijoj su nadležnosti zaštita životne sredine i poslovi građevinarstva kao i Ministarstvo unutrašnjih poslova su, pre svega, rušenje postojećih bespravno podignutih objekata, kao što je to, primera radi, urađeno na lokalitetu Zavojsko jezero na području Parka prirode „Stara planina“. Takođe, neophodno je i uspostavljanje mehanizma za poštovanje definisanih režima zaštite u zaštićenim područjima, mehanizama za kontrolu poštovanja Zakona o planiranju i izgradnji i Zakona o zaštiti prirode kao i sprečavanje početka bespravne gradnje i strogo sankcionisanje počinilaca – zaključuje Jančićeva.

Spisak

Na spisku zaštićenih područja o kojima se staraju Srbijašume su i Park prirode „Sićevačka klisura“, predeli izuzetnih odlika „Lepterija-Sokograd“, „Kamena gora“ „Ozren-Jadovnik“ , specijalni rezervati prirode „Jelašnička klisura“, „Paljevine“, „Jerma“ , „Klisura reke Mileševke“, „Mala jasenova glava“, spomenici prirode „Lazarev kanjon“ , „Prerasti u kanjonu Vratne“, „Promuklica“, „Klokočevac“, zatim, opšti rezervati prirode „Bukovo“, „Vinatovača“, „Danilova kosa“, „Prokop “ kao i strogi rezervati „Mustafa“ i „Kukavica“.

Strategija definiše nacionalne prioritete

Nacionalni prioriteti koji se odnose na zaštitu, očuvanje i unapređenje biodiverziteta, povećanje površina zaštićenih prirodnih dobara, zatim na proširenje mreže zaštićenih oblasti, na uspostavljanje ekoloških koridora i mreže ekološki značajnih područja, definiše Nacionalna strategija održivog razvoja koju je Vlada Republike Srbije donela 2007. godine. Prema ovoj strategiji, do 2010. je površina zaštićenih prirodnih dobara u Srbiji trebalo da bude uvećana na deset odsto.

Zaštita u procentima

Od zemalja bivše Jugoslavije, najveći procenat svoje teritorije je kao prirodno dobro zaštitila Slovenija – 12,64 odsto. Na korak do nje je i Hrvatska u kojoj je zaštićeno 12,07 procenata teritorije. U Crnoj Gori je zaštićenim podučjima proglašeno osam odsto prostora zemlje. U svetu ukupno ima 102.102 zaštićenih područja, površine 18.763.407 kvadratnih kilometara. Odnosno, 11,5 odsto kopna i 0,5 procenata morske površine Zemlje je pod zaštitom.