Umetnost snažne građanske klase

U okviru Kabineta grafike Narodnog muzeja čuva se 200 radova holandskih umetnika, koji su nastali u periodu od početka 16. do prvih decenija 18. veka. Ova holandska grafička zbirka u nacionalnom muzeju nabavljana je najvećim delom otkupom posle 1945, a najveće su bile kolekcije Jelene Stefanović Sakelarides, Zvonka Svitličića i Henriha Lederera.

Holandska grafika, kako ističu u Narodnom muzeju, svoju ekspanziju doživljava u oblasti između reka Meze, Šelde, i Rajne od 15. do 18. veka, gde se razvila specifična kultura, utemeljena na kasnom srednjem veku.

„Razvojem gradova poput Briža i Genta već u 13. veku formirala se građanska kultura sa dominantnim snažnim esnafskim udruženjima bankara i trgovaca, koja pariraju moći vladara i koja imaju vlastiti ukus i potrebe za umetnošću. Ova kultura je u periodu od 16. do 18. veka izrodila osobenu umetnost, kao plod izuzetno živih društvenih aktivnosti, sa velikim prometom ljudi, robe i umetnina. U 16. veku Antverpen je bio posebno značajan centar. LJudi su se kretali i migrirali zbog ratova, ekonomskih faktora, vođeni znatiželjom i traganjem za umetnošću, nošeni humanističko-renesansnim idejama koje su ih odvodile u Italiju i prema Francuskoj, Engleskoj i Nemačkoj, što je bio ambijent i preduslov nastajanja ovako raznovrsne i bogate umetničke produkcije“, objašnjavaju u Narodnom muzeju.

Tokom 16. veka umetnost grafike bila je jedno od glavnih uporišta holandske kulture. U njoj se umetnički formirao i Lukas van Lejden, mlađi holandski savremenik Markantoinija Rajmondija i Albrehta Direra, zahvaljujući kojima je grafički list postao umetnički predmet osobene estetike. Van Lejdenova umetnost, kako objašnjavaju kustosi Narodnog muzeja, bila je bazirana na „humanizmu, slobodnoj interpretaciji tema, originalnosti, inovacijama i stalnim istraživanjima u graverstvu, kao i na istančanoj i minucioznoj izvedbi i štampi, zbog čega je postao jedan od vodećih grafičara svoga doba“.

Zahvaljujući Van Lejdenu holandska grafika stekla međunarodnu reputaciju, a njegovo delo uticao je i na sledeće generacije njegovih sunarodnika – Hendrika Holcijusa, Žaka de Hejna Drugog i Rembranta.