Klasna borba u fikciji

Ovaj znak uzvika u funkciji je na samo ličnog iznenađenja i čuđenja nego znak upozorenja, kako naivnom tako i pasioniranom čitaocu naučne fantastike rođenom krajem prošlog veka, pošto ni naivni ni pasionirani čitaoci te generacije, a biblioteka “Pegaz” u kojoj je objavljen roman “Belina” upravo se njima obraća, ne zna da naučna fantastika ne postoji još od sredine 1970-ih godina, da je većina tekstova naučne fantastike ustvari novela napumpana na tržišno prihvatljivu dužinu romana, štaviše da gotovo sve ono što čitaju od kraja 1970-ih do danas jeste žanr koji vodi ideološki rat sa naučnom fantastikom, žanr herojske fantastike čija je preteča Tolkinov “Gospodar prstenova”.

Dva citata u nastavku, na najbolji način, opisuju konceptualni sadržaj “Beline”:

„Vi, posednici, vi ste posedovani. Svi ste vi u zatvoru. Svaki je sam, usamljen, s hrpicom onog što poseduje. Živite u zatvoru i umirete u zatvoru. Samo to vidim u vašim očima – zid, zid“… „Ništa nije tvoje. Služi upotrebi. Služi deljenju“…

Ako ste mislili da su ovo citati iz “Beline”, varate se, mada da su se našli u “Belini” činili bi roman još jasnijim i još preciznijim. Citati su iz romana “The Dispossessed” Ursule K. le Gvin, s početka 1970-ih, romana koji predstavlja legitimni kraj i do pojma dovedeno kretanje unutrašnje logike i politike naučno fantastičnog romana u njegovoj klasičnoj fazi, od početka 1960-ih do sredine 1970-ih godina. Naslov romana “The Dispossessed” najjednostavnije je prevesti sa “razvlašćeni”, s tim da prevod na srpskohrvatski jezik u upotrebnom jeziku više odvlači pažnju na vlast nego na vlasništvo, koje je i u engleskom jeziku prisutno ali na isti način kao i u srpskohrvatskom sakriveno dominantnijim slojem zvučnosti koji je blizu značenja biti opsednut, tako da je u samom srcu romana, njegov narativni pogon rascep na vlasništvo i vlast, odnosno neposedovanje i upravljanje bez vlasti.

“Belina”, za razliku od utopijskog naučno fantastičnog romana 1970-ih, koji se pojavljuje upravo iz unutrašnjeg rascepa na svet posedovanja i neposedovanja, dakle kad je progresivna srednja klasa još uspevala sebi da postavi pitanje: da li je zamisliv svet bez vlasništva?, pojavljuje se danas, kad je pejzaž kasnog kapitalizma prešao u svoju senilnu fazu i kad se kapitalizam više ne seća ni svoje vlastite emancipatorske uloge u ranim godinama 19. veka, niti svoje kasne faze privremenog podruštvljavanja, baš u periodu nastajanja naučne fantastike, koja iz današnje perspektive izgleda samo kao sekvenca pokajništva zbog straha da se ogoljeni princip vladanja klase “propertariana” u čistom obliku pojavio u nacionalsocijalizmu.

Dakle, “Belina” je upravo ime za svet u kome bi sila zakona jačih od ljudskih trebalo da obezbedi nesmetano funkcionisanje etičkog principa La Gunove: „Ništa nije tvoje. Služi upotrebi. Služi deljenju“, pošto je roman smešten baš tamo gde sile prirode severnih ledenih mora i Antartika, na prvi pogled, spontano, pozivaju na praktikovanje ovih etičkih stavova. Sam izbor žanra “Beline”, pustolovni roman vraća nas u epohu ranih emancipatorskih stremljenja srednje klase, u formiranju i žilvernovske tehnoutopije, kad naučna fantastika još ne zna za utopiju, i njen ključni element – svet bez posedovanja, dakle u fazu euforije kolonijalnog osvajanja i pljačke koja je osnovni infrastrukturni element prosvetiteljstva i modernizma. Glavni protagonista romana je žena, doktorantkinja, okeanolog, koja sa svim verovanjima i predrasudama savremene globalizovane srednje klase, kreće na put sa glavom “korisnog idiota” senilnog kapitalizma. Čitavo putovanje je put u kome protagonistkinja shvata da je svet potpuno kolonizovan, da ne postoji ništa izvan logike posedovanja i vulgarnih oblika vladanja i terora, koje logika posedovanja nosi sa sobom, štaviše put joj pomaže da mehanizam funkcionisanja glavnih represivnih aparata savremenog kapitalizma na mikro nivou, braka i ljubavnog para, dovede u pitanje i na radikalan način nanovo uspostavi samoupravu. Drugim rečima, “Belina” nas u krajnjoj instanci vodi kroz sve zaplete onog što u ljudskom svetu predstavlja njegovu unutrašnju granicu i trajno iskušenje – nepredstavljivost, odnosno nesporazum dva ključna elementa: klasne borbe koja je prisutna ali nepredstavljiva i seksualne razlike na muškarca i ženu, koja je predstavljiva ali uvek kroz apsolutni nesporazum.

Za one koji se bave SF teorijom sasvim je providno da je prikaz “Beline” istovremeno i prikaz knjige Darka Suvina “Naučna fantastika, spoznaja, sloboda”, koji sam bio dužan autoru ne samo iz prijateljskih razloga, ali koji nisam napisao, ako zanemarim lenjost, upravo zato što nije bilo romana kao sto je “Belina”.