Monografija o Mari Đorđević

Ovim drugim, smatra naš poznati etnomuzikolog i univerzitetski profesor Dimitrije O. Golemović, pripada knjiga Aca Dogandžića Pesme sa Kosova i Metohije (I) – Mara Đorđević koja se nedavno pojavila u izdanju samog autora.

To izuzetno vredno delo, čiji značaj prepoznaju dobri znalci i poštovaoci izvorne narodne muzike, nije finansijski podržano sa strane; ime nijednog ministarstva ili instituta ne stoji iza njega.

Ono je proizvod entuzijazma kakav se retko sreće u našoj kulturnoj sredini, a koji doprinosi očuvanju kulturne baštine više nego mnogi stručnjaci koji se, uglavnom samo rečima, zaklinju da će tu tradiciju čuvati.

A ličnost i geografski prostor kojima je ova knjiga posvećena zahtevaju mnogo više od busanja u nacionalne grudi i zaklinjanja u kolevku srpstva.

Tim se vrednostima Dogandžić priklonio svojim delom, predstavivši lik i rad Mare Đorđević, ovdašnje – uz (kasnije) Jordana Nikolića, najuspešnije, legendarne interpretatorke izvornih pesama sa Kosova i Metohije.

Kroz njenu biografiju i pesme koje je pevala, od kojih je 34 u ovoj knjizi objavljeno sa notnim zapisima i ilustrovano detaljima originalnh nošnji, starim fotografijama mesta vezanih za te pesme i zapisima poznatih pisaca, istoričara, novinara, muzikologa i naučnika, Dogandžić oživljava i prošlost KiM ne samo u 20. veku već i decenijama unazad.

Maru Đorđević zvali su Slavuj sa Kosova.

Proslavila se nezaboravnim izvođenjima pesama iz tog kraja i sačuvala ih od zaborava.

Danas je se sećaju posvećenici i poštovaoci varoške, odnosno gradske narodne pesme koja je vladala u periodu između dva rata i jedno vreme posle Drugog svetskog rata, čemu je kao medij mnogo doprineo i radio.

O tome u svojoj recenziji piše dr Golemović, ističući da je, nažalost, ta muzika naprosto utihnula, prepuštajući mesto novokomponovanoj narodnoj muzici koja je svojim raznoraznim oblicima ugrozila čak i zabavnu muziku.

Aco Dogandžić (1951), iz Kragujevca, doktor mašinskih nauka, pre penzije profesor na Visokoj poslovno-tehničkoj školi u Užicu, odlučio je da probudi interesovanje za tu varošku narodnu muziku kod mlađih naraštaja; pre objavljivanja ove knjige bio je autor izdanja CD sa pesmama KiM u interpretaciji Mare Đorđević, i u produkciji PGP RTS 2000. godine.

CD, koji se i danas može naći u nekim internet prodavnicama, Dogandžić je propratio i knjižicom u kojoj je dao biografiju i put kojim je Mara Đorđević (1916-2003), od Tetova u kojem je kao dete i devojka živela preko Skoplja i Prištine do Beograda, svojim divnim glasom pronela svu lepotu muzike i pesama KiM.

Ta je knjižica okosnica ove velike monografije Pesme sa Kosova i Metohije (I) – Mara Đorđević, koja je sada pred čitaocima.

U uvodnoj reči Dogandžić podseća da su i njegova junakinja i mnoge njene kolege i koleginice, i pored nesumnjivog doprinosa očuvanju i obogaćenju srpske muzičke tradicije, nepravedno i bez milosti zaboravljeni.

Tragajući za etnomuzikološkom građom, autor monografije koga je kosovski melos, kako kaže, uzeo pod svoje, prokrstario je Kosovom i Metohijom shvativši da će, posvetivši se umetničkoj zaostavštini Mare Đorđević i pesmama koje je pevala sa žarom i lepotom, knjigu neminovno posvetiti i samom KiM.

Otud je, pored dva glavna poglavlja o Mari Đorđević i pesmama iz repertoara koje je pevala (Dogandžić ih je zapisao sa snimaka iz Radio Prištine i Radio Beograda, čija je članica Muzičkog programa i čuvene Carevčeve škole bila), uneo i poglavlje Ličnosti, zbivanja, zapisi, gde su skupljeni izabrani tekstovi Stevana S. Mokranjca, Miodraga A. Vasiljevića, Jovana Cvijića, Iva Andrića, Branislava Nušića, Grigorija Božovića, Vladimira Dvornikovića, Rebeke Vest, Svetlane Velmar-Janković, Mihajla Dajmaka…

Kraj knjige rezervisan je za dva poglavlja, o Velikoj Hoči i (i te kako važan) Rečnik manje poznatih reči. A potom, i za nužne bibliografske podatke.

„Sve počinje od Mare Đorđević… od nje počinje afirmacija kosovskometohijskog melosa“, rekao je jednom prilikom Jordan Nikolić, dodajući da je način njene interpretacije autentičan, izvoran i neponovljiv.

Jednom rečju, Mara Đorđević je nedostižna, kazao je Nikolić, inače pevač čije su interpretacije pesama iz istog repertoara postale legendarne.

I kome će biti posvećena sledeća knjiga Aca Dogandžića – Pesme sa Kosova i Metohije (II) – Jordan Nikolić.

Nadajmo se da će se do tada probuditi vrli naučnici i istraživači muzičke baštine kosovsko-metohijske, i da i drugi tom ovog izdavačkog projekta neće biti novi samizdat.