Objekti primorske turističke arhitekture

Ovakva vrsta objekata najčešće je segmentno obrađivana, i to u opusima arhitekata koji su popularnost stekli građevinama drugačije namene. Poslednju deceniju-dve radoznalost za zdanja turističke arhitekture naglo raste, a delatnost njihovih autora obuhvaćena je opsežnim istraživanjima i kvalitetnim studijama.

Među izdanjima koja govore o značajnim stvaraocima u oblasti turističkog graditeljstva, svakako treba pomenuti monografsku studiju Ivane Nikšić Olujić Zdravko Bregovac – arhiv arhitekte (Muzej arhitekture HAZU, Zagreb). Podstrek za istraživanje opusa arhitekte Bregovca (1924-1998) autorka je imala u značaju objekata koje je projektovao, ali i u arhivskoj građi koju su porodice Bregovac i Pisk darovale Muzeju arhitekture HAZU.

Zdravko Bregovac se rodio u Dinjevcu, blizu Virovitice. Po završetku prvog razreda gimnazije u Bjelovaru, porodica se seli u Zagreb. Posle mature u Trećoj muškoj gimnaziji, Bregovac najpre upisuje elektrotehnički smer Mašinskog odseka, da bi nakon prvog semestra prešao na Arhitektonsko odeljenje Tehničkog fakulteta. Godine 1947. sarađuje s profesorom Vladimirom Turinom na konkursu za Olimpijski bazen na Banjici u Beogradu, gde osvajaju prvu nagradu.

Po diplomiranju 1949, odlazi u Rijeku. Do 1952. ostaje u Centralnom birou za projektovanje, radeći na obnovi i izgradnji objekata brodogradilišne industrije u Puli, Kotoru i Trogiru. Sa Božidarom Rašicom, Bernardom Bernardijem i Vladom Kristlom, priključuje se jezgru grupe EXAT 51 koju su dotad činili arhitekta Vjenceslav Rihter i slikari Ivan Picelj i Aleksandar Srnec. Projektovanje izložbenih postavki područje je u kojem su suvereno vladali eksatovci (Izložba knjiga FNRJ, 1948).

Po povratku iz Rijeke, Bregovac kao samostalni arhitekta radi na realizaciji brojnih sajamskih paviljona u zemlji i inostranstvu (jugoslovenski paviljoni u Beču i Helsinkiju). Pored toga, uređuje veliki broj enterijera prodavnica, lokala i turističkih agencija (Robni magazin na Jelačićevom trgu, poslovnicu Jugoagent u Zagrebu, projekat enterijera za Jugoslovensku izložbu u Frankfurtu). Svojim prvim projektima hotela učestvuje na konkursima za objekte u Skoplju i Plitvicama, od kojih ostaju izvrsne skice.

Godine 1954. učestvuje na konkursu za zgradu Muzeja grada Beograda, prvi od tri muzejska projekta koje radi zajedno sa arh. Vjenceslavom Rihterom i na kojem osvajaju prvu nagradu. Veliki, niski kvadar sa uvučenim prizemljem, sa dva unutrašnja vrta, staklenom trakom ispod samog krova i prostranim ulazom, Bregovcu će biti inspiracija za buduće muzeje. Osim toga, atrijum je osnovni prostorni koncept koji će arhitekta koristiti u čitavom nizu projekata (muzeji, izložbeni prostori, hoteli).

Sledi projekat na konkursu za hotel paviljonskog tipa u Gružu kod Dubrovnika, kao i prvo učešće na međunarodnom konkursu za Arheološki muzej u Alepu u Siriji, na kojem Bregovac i Rihter dobijaju prvu nagradu. Godine 1957. realizovan je i prvi Bregovčev projekat porodične kuće. U pitanju je dom gospođe Ide Hanžek na zagrebačkom Goljaku, koji će nažalost kasnije biti zamenjen većim zdanjem na istoj parceli.

Iste godine sa arhitektom Brunom Milićem pravi izbor objekata za izložbu jugoslovenske arhitekture u Londonu. Krajem decenije Bregovac je imenovan za komesara postavke Jugoslovenska primenjena umetnost održane 1959. u Varšavi, na kojoj je projektant izložbenog prostora bio beogradski arhitekta Milan Pališaški. Ponovo sarađuje sa Rihterom na konkursu za Muzej narodne revolucije u Sarajevu, gde osvajaju 2. otkup.

Nakon sedam zagrebačkih godina Bregovac se seli u Opatiju, gde 1961. otvara arhitektonski biro. U to vreme, u Rijeci i Opatiji rade vodeći hrvatski projektanti, većinom specijalizovani za turističku izgradnju – Igor Emili, Ninoslav Kučan, Boris Magaš, Zdenko Sila, Andrija Čičin-Šain, Darko Turato. Zdravko Bregovac bira područje rada koje je odgovaralo njegovom temperamentu i svetonazoru, započinjući profesionalnu aktivnost u domenu turističke izgradnje.

Nakon posleratne obnove i masovne gradnje stambenih objekata, škola i zdravstvenih ustanova, turistička izgradnja je relativno novo područje. Počinju da se grade hoteli, čija je okosnica izgradnja Jadranske magistrale. Bregovac projektuje hotele u Lovranu, Opatiji, Malom Lošinju (Belvi), Plitvičkim jezerima, Boriku kraj Zadra (hoteli Park i Barbara), ostrvu Rab (hoteli Karolina, Eva i Padova, rekonstruisan stari hotel Istra), kao i turistička naselja u Rapcu (paviljoni Sant Andrea, kasnije su dva paviljona nadograđena – hoteli Alegro i Miramar) i Poreču.

Već 1960-ih postaje jedna od referentnih osoba za turističku izgradnju, i čest učesnik konkursa i stručnih žirija. Prema Bregovčevom projektu 1961. započinje izgradnja hotela Ambasador u Opatiji. Zdanje se otvara pet godina kasnije, i upravo je na ovom hotelu ostvaren maksimum unutrašnjeg uređenja i opremanja. Sinteza arhitekture i primenjene umetnosti rezultirala je majstorskim ambijentima, a u tome su učestvovali mnogi značajni stvaraoci – Ivan Picelj, Dušan Džamonja, Edo Murtić, Aleksandar Srnec i drugi.

Zahvaljujući višegodišnjem radu autorke Ivane Nikšić Olujić, građa o arhitekti Bregovcu studiozno je obrađena i sveobuhvatno prezentovana ovom monografskom studijom.

Vile Ive Robića i Lovre Matačića

Pored hotelskih zdanja i turističkih naselja, Bregovac projektuje i privatne kuće i vile na jadranskom Primorju. U Iličićima, malom mestu pored Opatije, gradi kuću velike estradne zvezde tog vremena Ive Robića, koja će pevačevom poslednjom voljom promeniti namenu u sakralno zdanje (kapela Sv. Ivana od Boga). Popularnost vlasnika učinila je da fotografija na omotu singl ploče Dugo toplo ljeto bude snimana upravo ispred vile. Po realizaciji Robićeve kuće, raste interesovanje za Bregovčeve projekte. Tako će po njegovim nacrtima 1966. biti izgrađena vila u Lozici kraj Dubrovnika, vlasništvo čuvenog dirigenta Lovre Matačića, a 1971. kuća političara Jakova Blaževića na Plitvicama.