Vojvođanski Nemci tampon u vremenu zavada

Otac mi je Vukovarčanin, Hrvat, nemačkog porekla. Njegovi preci su u ove krajeve došli krajem XVIII veka sa Rajne iz mesta koje nosi isto ime kao što je moje prezime – Kettig i nalazi se blizu Koblenca. Mati mi je Srpkinja i Vojvođanka. Dakle, i poreklom, jednim i drugim, i svojom stvaralačkom i životnom biografijom pripadam srednjeevropskom civilizacijskom miljeu – kaže za Danas Tomislav Ketig, književnik iz Novog Sada.
Autor mnogih knjiga, drama za radio, televiziju i pozorište, nekoliko romana, tri zbirke pesama, i dalje piše. Njegov roman Velebitski orao objavljen je u nastavcima u časopisu „Forum“, Hrvatske akademije znanosti i umjetnosti. Drugi roman Rakova djeca objavljuje izdavačka kuća Durieux. Tema našeg razgovora je i njegov najnoviji roman Duga senka svitanja koji se, pored priprema za štampu kod novosadskog izdavača ujedno prevodi i na nemački. Premijerno, delove ove hronike čitani su krajem prošle godine na književnim večerima Ketiga u Ulmu i Erlangenu
– Ovaj roman smatram romanom svog života jer sam na njemu radio više od dvadeset godina. Reč je o istorijskom romanu u čijem središtu je životni put Abrahama Kertnera, Nemca rođenog u Koblencu, koji se u doba jozefinske kolonizacije odselio u Bačku, gde je proveo čitav svoj životni vek kao istaknuti predstavnik svog naroda i imao aktivnu i značajnu ulogu u događajima i kretanjima i na širem prostoru Austrijskog carstva u vremenu kada se formirala multietnička slika u tadašnjoj južnoj Ugarskoj, današnjoj Vojvodini i obuhvata razdoblje od 1762. do 1848.

Priče o lošim vremenima

Da li vam je kao piscu udobnije u istorijskom ili savremenom vremenu?

– Udobno mi je i u jednom i u drugom vremenu. Sve je to rad i imaginacija.

Roman Rakova djeca počinje u Drugom svetskom ratu, ali se završava vremenom sadašnjim, u njemu su i ratovi devedesetih i bombardovanje SRJ. To je priča o šestoro ljudi koji detinjstvo počinju u Beloj Crkvi. Većina njih su izbeglice i prognanici iz drugih krajeva. Oni se posle Drugog svetskog rata razilaze, ali ostaju u vezi. Prateći njihove životne putanje, pratim sve ono što se sa našom zajedničkom zemljom i ljudima u njoj dešavalo.

U romanu Velebitski orao govorim o jednom istaknutom naučniku, fizičaru svetskog glasa. Ali, pored naučnog rada, on vodi dnevničke zabeleške u posleratnoj Jugoslaviji. Zaplet romana počinje kad neki saznaju da te zabeleške postoje. Oni hoće da se dokopaju „kompromitujućeg materijala“. I tu sam spojio zapravo dve sredine – srpsku i hrvatsku. Njegova unuka odrasta u Americi, otac joj je profesor univerziteta na Jelu. Majka joj je živela u Americi kao predstavnica neke velike firme iz Srbije, ali i kao osoba za specijalne zadatke Miloševićevog režima, ali se vratila u Beograd i ostavila ćerku i muža u Americi. Tragajući za razlozima porodičnog raskola unuka fizičara dolazi kod njega u Zagreb, ali stiže i do Beograda i Novog Sada.

Zašto ste izabrali Nemca za glavnog junaka romana?
Moje opredeljenje da glavni junak bude po nacionalnosti Nemac omogućilo mi je da dublje uđem u zbivanja unutar viših društvenih struktura, koje su odlučivale o onome što danas zovemo povešću, jer je on mogao biti verodostojan svedok onoga što se događalo unutar poliedra Pariz-Beč-Pešta-Koložvar-Carigrad-Beograd-Zadar-Venecija. I konačno, istorijska zbivanja u Vojvodini nemoguće je razumeti ako se isključi tako jedan značajan istorijski činilac kao što su bili Nemci. Oni su jako mnogo učinili za civilizacijski i kulturni razvoj Vojvodine. A Nemci su od svog dolaska pa do tragičnog odlaska bili nekako politički po strani, držali se svoga posla i nisu se priklanjali ni jednoj ni drugoj od zavađenih strana. Oni su bili neka vrsta tampon zone, posebno u konfrontiranim situacijama kad su se svi ostali dobro međusobno zavađali. Malo je, na primer, poznato da su i za vreme Drugog svetskog rata ovdašnji Nemci starosedeoci često štitili svoje komšije i prijatelje Srbe od ustaša i mađarskih fašista i sačuvali glave mnogim ljudima. Nažalost, revanš posle Drugog svetskog rata nije uvažio tu činjenicu. U Apatinu je, na primer, postojao sveštenik Adam Berenc koji je u vreme Drugog svetskog rata izdavao list „Donau“ koji je bio opozicioni list u odnosu na Hitlera i politiku Trećeg Rajha. Možda će se današnji čitalac upitati kako je to moguće? Bilo je moguće sve negde do pred kraj Drugog svetskog rata, dok Hitler nije počeo velikom brzinom da gubi rat. To je fenomen o kome treba voditi računa. Nije sve bilo onako crno-belo kako nam je decenijama prikazivano. Ni Jevreje u Bačkoj i Mađarskoj niko nije dirao dok Nemci nisu preuzeli čvrsto kormilo u Pešti. Tada, 1944, počinje masovno deportovanje i progon Jevreja u logore smrti. I to je deo slike Vojvodine.
Junaci Duge senke svitanja su i brojne veoma poznate istorijske ličnosti: bečki carevi Josip Drugi, Leopold Drugi i Franc Drugi, te njihovi ministri i kancelari grof Stadion, grof Cincendorf i knez Meternih, mađarske porodice Esterhazi i Baćanji, hrvatski biskup Maksimilijan Vrhovac, grof Janko Drašković, grof Teodor Baćanji, venecijanska porodica Dandolo, zatim Karađorđe, Hadži Mustafa paša, Petar Ičko, Aleksa Nenadović, knez Aleksandar Karađorđević, Ilija Garašanin… Kako ste rekonstruisali njihove likove?
Kada bih grubo sabirao, bar pet godina sam posvetio svakodnevnom izučavanju istorijske građe i naše, i mađarske, i nemačke. Moram da kažem da sam najdragoceniju građu pronašao na nemačkom jeziku, mahom ovde u Novom Sadu, u Matici srpskoj. Otvarao sam stare knjige, još neotvorene. Po kartončiću priloženom uz knjigu, video sam da sam njihov prvi čitalac. Lepe knjige sa zlatotiskom, sa tanušnim zlatnim premazom na rubu svake stranice, knjige o svakodnevnom životu. Mnogo sam iz tih knjiga saznavao.
O kancelaru Klemencu Meternihu, koga su u to vreme zvali kancelarom Evrope i koji je stvarno žario i palio najviše podataka za rekonstrukciju lika sam pronašao u doktorskoj disertaciji Henri Kisindžera. Iz Kisindžerove disertacije uspeo sam da shvatim složenost Meternihovog lika koji dabome ima i te negativne crte pragmatičnog sposobnog političara, ali ima i neke druge dragocene ljudske osobine. On je prosto prototip čoveka koji u ime najboljih političkih namera vuče krive političke poteze u Evropi.
Veliku pažnju posvetio sam organizaciji slobodnih zidara koja je u to vreme bila jako uticajna i bez čijeg razumevanja se ne može govoriti o političkoj istoriji Evrope. U tom kontekstu dajem lik hrvatskog biskupa Maksimilijana Vrhovca. Od Napoleona do ruskog cara, preko austrijskih careva proteže se uticaj masona, a pronašao sam da su čak Mustafa paša i sultan Selim Treći bili članovi masonske lože. Da o tome nisam pisao, slika vremena bi bila manjkava.