Utešni uzvratni udarac „imperije“

Očevidni geografski, ali i snažni istorijski razlozi podstiču interesovanje Francuza za sve što se događa u Španiji i za sve što je špansko. Zainteresovanost je uglavnom dobrosusjedska, iako se u Francuskoj mogu mjestimično zabilježiti i izrazi osjećanja superiornosti u odnosu na južne susjede.

Na takav odnos Francuza prema Špancima, koji ga osjećaju kao opšte mjesto, oni često odgovaraju uzdignutim srednjim prstom kad vide kola sa francuskim registarskim tablicama.

Od 1700. godine, uz dva intermeca – Frankove diktature 1939-1975 i omraženog bonapartističkog perioda 1808-1813 – svi španski kraljevi su nasljednici iz loze Burbona (sadašnji kralj Felipe VI nosi ime prvog vladara iz te dinastije Filipa V, unuka Luja XIV). Španci ne vole mnogo podsjećanje na činjenice iz te istorije.

Pripadnici skorijih generacija koje sve imaju, sa ove ili one strane, u porodičnoj memoriji vlastitu priču iz građanskog rata, znaju da je Francuska otkazala obećanu pomoć republikancima 1936. godine. Ali znaju i da je primila 1939. za samo petnaest dana povlačenja, oko pola miliona španskih izbjeglica.

Zanimanje u Francuskoj za protekle španske izbore je pojačano i posebnim političkim trenutkom karakterističnim za obe zemlje: društveno-politička kriza na obe strane Pirineja se može posmatrati uporedo, toliko je akutna, što ne znači da se njeni izrazi automatski podudaraju. Kriza francuske demokratije se izražava kroz neobuzdane manifestacije antidruštvenog ponašanja i građanske neposlušnosti.

Političke podjele u toku u španskom društvu se, u analizi njihovih pojavnih simptoma, mogu svesti na isto pitanje: shvatanja i prakse demokratije u situaciji u kojoj jedan od entiteta, po imenu Katalonija, bez obzira na ustavne odredbe, više ne želi da ostane u istoj državnoj zajednici.

Što se tiče glavnih političkih partija, ali vjerovatno i većine u narodu, Francuzi uz vidljiv oprez ne podržavaju katalonski secesionizam. Oni imaju svoju Korziku čiju regionalnu upravu, nakon posljednjih izbora, drži savez autonomista i secesionista koji otvoreno pozdravljaju ideju katalonske nezavisnosti.

Uz to, imaju Francuzi i svoju Kataloniju i svoju Baskiju, doduše demografski zanemarljive, ali radikalne u izražavanju svoje etničke pripadnosti i uglavnom solidarne sa nacionalističkim stremljenjima s druge strane Pirineja. Salvador Dali, najpoznatiji umjetnik Katalonac-Španac, dao je svoj doprinos ideji jedinstvene Katalonije kad je željezničku stanicu u Perpinjanu, koji je „glavni grad“ francuske Katalonije, proglasio za „centar svijeta“.

Katalonska himna „Žeteoci“ (Els Segadors) čiji je tekst napisan 1899. i koja se masovno pjeva (pogotovo otkako je postala zvanična 1993), prihvaćena je i u okolini Perpinjana. Ona je priznata i kao himna poznatog perpinjanskog kluba Katalonski zmajevi, prvaka u ragbiju, najvažnijem sportu u toj francuskoj regiji. Međutim, španska himna „Kraljevski marš“ je bez riječi, što je vrlo rijetko u svijetu. Veliki broj pokušaja da se njenoj melodiji, staroj više vjekova, pridoda prigodan tekst je bio uzaludan.

Uzgred, jedan od izuzetaka je i himna Bosne i Hercegovine. I ona dokazuje da se može svirati zajedno, ali ne i pjevati. Ovdje nam dolazi na misao i „Hej, Sloveni“, himna naše bivše države koja je vjerovatno bila prihvatljiva zato što je njen tekst prevazilazio okvire Jugoslavije, bez direktne aluzije na zajednički život na našim prostorima.

Rezultatima parlamentarnih izbora u Španiji francuski mediji, i kroz njih politički akteri, su posvetili posebnu pažnju i u perspektivi dolazećih izbora za evropski parlament, 26. maja. Svi u Francuskoj imaju „svoje“ u Španiji. Jasna pobjeda Pedra Sančesa i Socijalističke radničke partije (PSOE) – kojoj je osim u imenu ostalo vrlo malo radničkog – je pozdravljena u svim, razbijenim, strukturama francuske socijaldemokratije. Nešto kao „Imperija uzvraća udarac“. Ali tu je vrlo malo nade za Socijalističku partiju Francuske koja nema ni vlastitu listu za evropske izbore. A lista koju podržava stoji prema anketama na ivici cenzusa od pet odsto.

Melanšonisti i Nepokorena Francuska pozdravljaju rezultat na radikalnoj ljevici unije oko pokreta Možemo (Unidas Podemos) koji je zadržao 42 poslanička mjesta (umjesto 59 u prethodnom sazivu). Podemos i Pablo Iglesias ostaju glavni teoretski partner za socijaliste u naporima za formiranje nove vlade.

Francuski Republikanci koji su uz socijaliste najveći gubitnici poslije Makronovog izbora, se pitaju kakvu lekciju treba da izvuku iz teškog poraza španskih Narodnjaka (Partido popular) kojima je ostalo samo 66 mandata (od prethodnih 137). Oni su u evropskom parlamentu, uz većinu konzervativaca, liberala i demohrišćana, dosad sačinjavali dominantnu grupu.

Makronisti pozdravljaju uspjeh Građana (Ciudadanos) koji sa 57 mandata predstavljaju treću političku snagu u Španiji. Iako je sam Makron nekoliko puta podržao proevropske stavove Pedra Sančesa, njegova stranka se spontano prepoznaje u toj mladoj španskoj partiji liberalnog centra, za koji se često kaže da predstavlja desni centar.

Ipak, senzacija španskih izbora je ulazak u Koretes poslanika ekstremne desnice, partije Vox, prvi put otkako je rehabilitovana demokratija poslije Frankove smrti. Marina le Pen srdačno pozdravlja njihova 24 poslanika i računa na Vox u svojoj namjeri da, poslije evropskih izbora, sa srodnim Italijanima, Holanđanima… pa čak i Britancima, u Strazburu formira moćnu nacionalističku grupu evroskeptičara.