Telefoni kralja Petra i Džejmsa Bonda

U PTT muzeju za novinare je organizovan obilazak nove izložba pod nazivom „Tačka spajanja“, koja će predstavljati stalnu postavku muzeja. Na 800 kvadratnih metara postavljeno je 250 eksponata, iz poštanske i tehničke zbirke. Ljiljana Đorđević objasnila je da je naziv izložbe simboličan, jer predstavlja poštu kao instituciju koja spaja ljude.

– Kroz razvoj pošte, možemo videti sve aspekte života u protekle 173 godine, zbog toga je postavka zanimljivija. Možemo videti kako je tehnologija uticala na svest i život ljudi u 19. i 20. veku, a kako utiče danas – objasnila je kustostkinja.

Kroz prikazane eksponate posetioci su u mogućnosti da prate istoriju i razvoj Srbije kao države, razvoj privatnog i društvenog života u zemlji, ali i da naprave paralelu sa savremenim dobom. Danas, kada je tehnologija izuzetno napredovala, kada su informacije lako dostupne, a komunikacija se još lakše i brze obavlja, gotovo je nezamislivo da su pisma, koja su se danima nosila od mesta do mesta, bila jedini vid komunikacije na daljinu.

– Komunikacija u Srbiji pod upravom turske carevine, između sultana i Porte, s jedne, i paša i vezira, s druge strane, obavljala se putem pisama. Pisma su, jašući konja, nosili pismonoše ili tatari. Za potrebe putovanja, gradili su se putevi, mostovi i skele za prelaz preko reka. Da bi se prenelo jedno pismo bilo je potrebno nekoliko dana i veliki broj konja. Konji su držani u menzulanama. Karađorđevi ljudi su bili prvi državni tatari, a Miloš Obrenović je uspeo da omogući i uredi samostalno obavljanje poštanskog saobraćaja. U vreme kneza Miloša menzulane su prešle u srpske ruke i tako menzulanska mreže postaje i prva srpska obaveštajna mreža. Turski sultan Muhamed II je 1930. izdao hatišerif, kojim je Srbija dobila autonomiju i dozvoljeno joj je da otvara škole, bolnice, štamparije i pošte. Knez Miloš je 1835. godine upravljanje poštanskim saobraćajem poverio Jakovu Jakšiću. Ipak, pošte se još nisu formirale u to vreme, pa je prva pošta u Srbiji otpočela javni poštanski saobraćaj 1840. godine. Knez Mihailo je 1866. počeo da gradi puteve, pa je uveden i kolski saobraćaj. U 19. i početkom 20. veka pošta se u Srbiji vrlo brzo razvija, prvi Morzeovi aparati, koji su u saobraćaj u svetu uvedeni 1844, kod nas se uvode 1855. godine. Budući da smo iz feudalnog društva počeli naglo da preskačemo faze razvoja i prešli u kapitalističko društveno uređenje, razvoj pošte je bio brz. Prvi telefonski razgovor u Srbiji obavljen je sedam godina nakon pronalaska Belovog telefona. Iako tada građanstvo nije bilo zainteresovano da koristi telefon, u roku od petnaest godina broj priključaka sa 28 porastao je na 3.000. Već 1902. godine, nabavljena je centrala sa 3.000 priključaka.

Sa razvojem PTT saobraćaja od 1805. do današnjih dana svaki posetilac se kroz izložbu „Tačka spajanja“ može lako upoznati. Izložbeni prostor je podeljen na pet celina, koje predstavljaju faze u razvoju pošte. Tako su prvim segmentom obuhvaćeni predmeti iz perioda od 1805. do 1840, tačnije do otvaranja prvih pošta. Drugi segment se odnosi na period od 1840. do 1866, do donošenja zakona o poštama, koji je regulisao uvođenje poštanskih maraka, kolskog saobraćaja, niže tarife, poštanske sandučiće. Treći se odnosi na razdoblje od 1866. do 1918, a četvrti na period od 1918. do 1945, kad su izgrađene velike reprezentativne zgrade pošte, koje su danas pod zaštitom republike Srbije, kao spomenci kulture. Peti segment podrazumeva period od 1945. do danas.

U muzeju su izloženi autentični telefonski aparati od 1882. godine do danas. Sačuvan je i telefonski aparat kralja Petra I, koji je on koristio u periodu od 1904. do 1911, kada je nabavljena nova telefonska centrala. Zanimljiva je i induktorska telefonska centrala iz Sarajeva, koja je bila montirana na Konaku na Bistriku. Taj konak je kasnije bio središte vojnog austrijskog zapovednika za BIH i u njega su odnesena tela princa Ferdinanda i vojvotkinje Sofije posle atentata. Sa pomenute centrale je Oskar Poćorek, vojni zapovednik Austrije za BIH, javio svojoj vladi da je izvršen atentat i da je princ preminuo. Izložen je i Belinograf, aparat za primanje fotografija, skica i crteža. Pronalazač Eduard Belin je ovaj aparat iz Berlina poslao u Beograd vozom 1938. godine. Iste godine aparat je montiran u zgradi u Takovskoj i korišćen je do pedesetih godina 20. veka.

U doba vladavine Aleksandra Karađorđevića donet je prvi akt o uređenju poštanske službe, a 1855. godine se uvode prvi telegrafi. Posetioci mogu da vide i stakleni izolator sa prve telegrafske linije iz 1855. godine.

– Jako je bitno osnivanje Svetskog poštanskog saveza 1874. godine. Srbija, iako nije bila potpuno samostalna država, pozvana je da bude jedan od osnivača, a 1866. godine postala je i član Telegrafskog saveza, baš zato što je imala jako dobre telegrafiste. Prva telefonska centrala, prva zgrada namenski građena u Kosovskoj, puštena je u saobraćaj 1910, a 1884. godine uspostavljena je prva železnička linija od Beograda do Niša, kada su počeli da se prenose prvi paketi. Imamo i originalne Hjuzove aparate iz 1895. godine, Edisofon ili diktafon iz 1912. godine. Pogledajte Eriksonov telefonski aparat zvani „kobra“, koji je korišćen u filmovima o Džejmsu Bondu. Imamo aparat, takozvani „čirak“ ili „svećnjak“, korišćen u filmu „Neki to vole vruće“, kaže kustoskinja.

Induktorski telefoni i telegrafski aparati

Veliki broj zanimljivih aparata, koji pripadaju savremenoj pošti i komunikaciji, izložen je u stalnoj postavci muzeja. Tu su razne vrste teleprintera, kompjuter iz 70. godina, različite vrste telefonskih govornica i još mnogo toga. Ali, to nije sve. Kako nam je objasnila Ljiljana Đorđević, u planu su i tematske izložbe, a jedna od njih, će obuhvati i značajne filatelističke zbirke koje sadrže poštanske marke – od prve 1866. do danas. Ideja je i da se osposobe induktorski telefoni i telegrafski aparati, da bi posetioci mogli da vide kako su funkcionisali. Takođe, u planu je i prikazivanje filmova koji su u vezi sa načinom funkcionisanja pošte.