Na izvoru dobročinstva

U davnoj prošlosti, kraj oko reke Grze i sela Izvor bio je živ verski, isposnički centar. Tu se u četrnaestom veku podvizavao jedan od isposnika-sinaita a sahranjen je u crkvi koja je bila u blizini današnje i za koju nema podataka kako se zvala, ko ju je podigao i kome je bila posvećena. Prema nekim predanjima, postojanje ove crkve vezuje se za kralja Milutina, a po drugim za Stevana Musića, sestrića cara Lazara. Osnov za ovu tvrdnju nalazi se u podatku da su Musići poreklom iz Izvora i da i danas postoje njihovi direktni potomci, čija je krsna slava prepodobna mučenica Sveta Petka Paraskeva. U nekoliko izvora pominje se osnivanje ovog manastira u razna vremena, a to su uglavnom godine njegove obnove, posle delimičnih ili potpunih rušenja i pustošenja.
Najznačajniji događaj u istoriji ovog manastira bio je prenos moštiju svete Petke iz Vidina u Srbiju. Potpuno je izbledelo sećanje na isposnika-sinaita, a kasnije se narod molio na njegovom grobu, govoreći da je tu bila sahranjena sveta Petka. Za vreme boravka svetih moštiju u manastiru u Izvoru narod je iz svih krajeva dolazio da se pokloni svetiteljki i potraži utehu i nadu u molitvi. Govoreći da „odlaze svetoj Petki u Izvor’’ narod je tako zauvek dao ime ovoj svetinji.
Posle ovog značajnog događaja, dugo nema podataka o sudbini manastira. Najverovatnije je i on, kao i drugi manastiri u dolini reke Crnice, razoren u turskim pustošenjima, koje je vodio poznati sultan Musa. Narodno sećanje kaže da je, ne samo porušen manastir, nego i zatrpan izvor svete, lekovite vode, da se vernici tu više ne bi okupljali. Voda je kasnije sebi našla put i počela izvirati u podnožju brda gde se nalazila crkva.
Manastir Sveta Petka Izvorska ima dve crkve, pod istim krovom, jednu pored druge. O njihovom nastanku i starosti postoje različita mišljenja i daju se razni, manje ili više uverljivi, dokazi. Smatra se da je veća crkva starija i da potiče iz srednjeg veka, a da je manja, oslonjena na nju, kasnije dozidana. Možda baš, kako narod kaže, namenjene za grob svete i prepodobne Petke Paraskeve. Stoga se ona i danas zove grobnica, krstionica ili kapela. U prilog njenoj dalekoj starosti govori i podatak da je „na lekovitoj vodi svete Petke, u selu Izvoru kod Paraćina, postojala samo kapela…’’
Međutim svima je najprihvatljivije objašnjenje po kome su se Srbi poslužili lukavstvom („poturili su’’ nove temelje), pa su po odobrenju Hafis-paše, na temeljima stare, ozidali novu, veću crkvu, verovatno 1824. godine.
Danas je manastir Sveta Petka Izvorska ne samo veliko radilište vrednih i posvećenih monahinja već i gradilište na kome niču nove građevine. Pored četiri konaka, koji nose nazive gornji, stari, veliki i sveštenički, na prostoru pored manastira smešten je dom za žensku decu, čiji je mentalni razvoj zaustavljen na veoma niskom nivou. Istorija ove ustanove traje od 1942. godine, kada su prva izbeglička deca smeštena u manastir, preko osnivanja posebnog Doma, na imanju koje je manastir poklonio, pa do današnjih dana. Kao svoje poslušanje monahinje ovog manastira prihvatile su i negu ove dece, sa kojima uspostavljaju poseban odnos, shvatajući njihov položaj i sudbinu i trudeći se da i u njihov život unesu bar plamičak radosti. Zato se ovaj dom u Izvoru, i manastir Svete Petke Izvorske, često nazivaju i Izvor dobročinstva.