San o socijalnoj pravdi

Na dalekom severu Evrope raste grad budućnosti, tvrde njegovi stanovnici. Menja se neprimetno, ali temeljno i brzo. Treći po veličini švedski grad, centar okruga Skone (Skanija), Malme se za poslednjih desetak godina promenio više nego tokom čitave svoje istorije. Dok su u proteklim vekovima promene donosili osvajački ratovi, smene vladara i verski sukobi, novi grad danas izrasta zahvaljujući neobičnim idejama.
Most koji povezuje Dansku i Švedsku, stvarajući sasvim novi region u Evropi, savršen je primer. Oresund (kanal) most, drugi po veličini viseći most u svetu, svečano je otvoren 1. jula 2000. godine i time je fizički povezao dve obale „prvi put od Ledenog doba“. Novi put od Malmea do Kopenhagena dugačak je 17 kilometara, dok je veza preko kanala većim delom viseći most koji zatim zaranja pod površinu mora i kao tunel ulazi na teritoriju Danske. Četiri godine dugu izgradnju mosta pratilo je povremeno gunđanje ekologa i konzervativnih političara, ali kada je pušten u rad prihvaćen je kao logičan epilog razvoja regiona. Naime, švedska i danska obala čine jedinstvenu zonu s preko 120 hiljada studenata. Univerzitetski grad Lund na svega dvadesetak minuta od Malmea, Univerzitet u Kopenhagenu i pre nekoliko godina osnovan Univerzitet u Malmeu – uz svu prateću infrastrukturu, naučne institute, biblioteke i laboratorije – uslovio je i razvoj jedinstvenog „Oresund regiona nauke“, prekograničnu visokoškolsku i naučnu saradnju u kojoj učestvuje desetak obrazovnih centara Skanije i severne Danske.
Malme je, dakle, od lučkog i industrijskog grada s masivnom brodogradnjom, preradom duvana, šećera i vune, prerastao u „grad znanja“. Deli istoriju svoje zemlje koja nakon davno prošlih surovih ratova već dva veka uživa poziciju neutralnosti u svetskim sukobima. Inače, prvi put se u crkvenim knjigama pominje u 12. veku, kada je bio malo ribarsko seoce Malmhauger (peščana dina). Pripadao je tada najvećoj severnoj sili, Danskoj, sve do 1657. godine kada ga je osvojio švedski kralj Karl X Gustav. Svedoci ovih događaja danas su stare građevine u Malmeu.
U šetnji kojom treba otkriti sve dramatične promene grada, konačno se na obodu grada stiže do kvarta izgrađenog poslednjih godina na do tada neuređenom delu obale. Grad je platio neke od najčuvenijih arhitekata sveta da osmisle novi deo grada, na bezbednoj udaljenosti od mnoštva starih zgrada građenih crvenom ciglom i drvenim gredama. U blizini niče i prvi neboder u Malmeu, zgrada visoka 190 metara, s preko pedeset spratova – Turning torso, ili „uvrnuta kula“.
Pristupačnost je, čini se, ključna skandinavska reč u tamošnjem poimanju demokratije. Od 1996. godine Malme je podeljen u deset gradskih kvartova, od kojih svaki ima svoj Savet kako bi građani imali bolji pristup opštinskoj upravi i svojim političkim predstavnicima. S druge strane, već godinama traju burne debate o svojevrsnoj prezasićenosti, u kojoj je građanima sve dostupno pa malo toga preostaje za civilni aktivizam. Svedok drugačijih dana, veliki Folkspark, pamti vreme kada su se 20-ih godina prošlog veka okupljali radnički lideri i prepričavali svoje snove o ravnopravnosti i socijalnoj pravdi. U Malmeu su mnogi od tih snova ostvareni.