Svedok zbegova i ustanaka

Selo Grabovac, koje je prema popisu iz 1863. godine imalo više stanovnika nego nekadašnji Palež (današnji Obrenovac) verovatno je dobilo ime po mnogobrojnim stablima graba ili po alatki kojom se grabilo (skupljalo) seno i trava na obližnjim livadama. Maštovitiji meštani kažu da ime vodi poreklo od onih koji su često morali grabiti (bežati) pred nadmoćnijim neprijateljem. Bez obzira šta je od ovoga tačno, i manastir pored ovog sela dobio je isto ime. Njegova ranija imena bila su Vidan i Mojsinje.
Manastir posvećen prenosu moštiju svetog oca Nikole osnovan je krajem 13. veka. U tome se slažu svi izvori i narodna predanja. Ipak ostalo je nerazjašnjeno da li ga je podigao kralj Milutin ili kralj Dragutin. Narodno predanje kaže da je ktitor kralj Dragutin, koji je u isto vreme sagradio i manastir Svetog Hristofora u Mislođinu. Ipak, najverovatnije je da su u gradnji učestvovala oba brata, u vremenu kada su bili u dobrim odnosima. Manastir je podignut pored izvora lekovite vode na kome je kralj Dragutin lečio svoju povređenu nogu (dok je boravio u svom dvoru u obližnjem Debrcu), pa je tako i nastao naziv manastira i izvora – Vidan. Ostao je zavet vladara potomcima, koji je rekao: „Moj sine, čuvaj ovu svetinju i ovu svetu vodu, a neka to čini i tvoj sin i tvoga sina sin…’’ I tako, od tada, manastir dobi ime Mojsinje.
Do 1521. godine monasi i narod ispunjavali su zavete ktitora. A onda su na putu za Beograd stigle osmanlije, srušili i opljačkali manastir, koji se u njihovim popisima (kao i selo) naziva Biberdžik i Birbah. Obnovljen je već posle pedeset godina i plaćao je danak, a na Vidan-izvoru i oko njega često su se izležavali i lečili paleški Turci, za koje je on slovio kao odmaralište i letnje kupalište.
O ulozi i značaju ovog manastira ostalo je mnogo podataka. Za njegove potrebe prepisivane su bogoslužbene knjige na raznim mestima, od kojih jedna i u Kareji, na Svetoj gori. U porti ove svetinje održan je poslednji Sabor Srpske pravoslavne crkve pre prelaska Srba preko Save pod vođstvom patrijarha Arsenija Čarnojevića. Ovde je knez Valjevske nahije Aleksa Nenadović prikupio dobrovoljce za borbu protiv janičara. Prema evidenciji, koja je kasnije izgubljena, kažu da ih je bilo oko 1800, a među njima bio je i starešina manastira. Posle seče knezova odavde je krenuo prota Mateja Nenadović na Turke sa oko pet stotina ustanika…
Posle sloma Karađorđevog ustanka, Turci su iz osvete spalili manastir do temelja, opljačkali riznicu i konake, a iguman Jeremija je pobegao preko Save. Vratio se posle izbijanja Drugog srpskog ustanka i počeo da obnavlja manastir. Kako navode putopisci koji su ga u to vreme posećivali, išlo je to dugo i sporo. Ipak u njemu je otvorena prva osnovna škola, koju je vodio učitelj Sreten Veselinović, i koja je po dovršetku konaka 1859. godine preseljena u njegove prostorije.
Godine 1890. na temeljima stare crkve počela je izgradnja nove, o čemu je ostavljen uklesani zapis. Fasada je ukrašena naizmenično postavljenim kamenom crvene i oker boje. Obnovljeni su i stari konaci. Dugo je bila parohijska crkva, a ponovo je zasnovan manastir 1928. godine.
Kompletna obnova hrama i oslikavanje do tada žuto-belih površina počela je u okviru priprema za proslavu stogodišnjice izgradnje i sedam vekova od osnivanja manastira. Freske su rađene po kanonu vizantijskog slikarstva, a po ugledu na scene iz naših najvećih manastira. Na manastirsku crkvu postavljen je krst visok četiri metra, dok je krst na zvoniku duplo manji. Tako je manastir dočekao ulazak u svoj osmi vek postojanja, obnovljen i uređen, kao jedan od najznačajnijih duhovnih centara ovog kraja.
Nad izvorom Vidan-vode, koji nije nikada presušio i na kome se lečio i kralj Dragutin, podignuta je kapela i krstionica 2003. Posetioci, koji ovde dolaze skoro svakodnevno, kažu da pomaže u lečenju očiju i atrofije mišića.