Revizija istorijske revizije

 Uprošćeno rečeno, politički diktat glasio je da su svi učesnici rata osim partizana fašisti, čime je oduzeta čast i pravo na budućnost. Komunistička istoriografija decenijama je sledila ovu instrukciju, istovremeno se boreći da se oslobodi ideoloških stega. Iz vremena komunizma ostalo je i, za totalitarne režime i društva, karakteristično uverenje da su političari pozvani da komentarišu događaje i procese koji inače spadaju u domen istorijske nauke i sudova. Time se, i nakon 70 godina od kraja rata, on i dalje iznova događa i tumači prema aktuelnim političkim potrebama. Da li će prošlost u Srbiji ikada biti ostavljena na tumačenje profesionalcima ostaje da vidimo.

Shvatanje prošlosti, a posebno Drugog svetskog rata, prošlo je u Srbiji nekoliko revizija. Ona prva, antikomunistička, s početka 90-ih godina prošlog veka, takođe je bila obeležena ideološkim tumačenjima i prekrajanjem istine prema potrebama aktuelnog političkog trenutka. Ona je samo produbila podele u društvu i ponovo udaljila prošlost od nauke. Čini se, ipak, da u poslednjih 10-20 godina, raste broj onih koji se prema prošlosti odnose pošteno, stručno i naučno, što se može posmatrati i kao revizija revizije istorije.

No revizija istorije ipak nije pojava koja se javlja samo kod Srba i drugih jugoslovenskih naroda. Na primeru nedavnih obeležavanja 100-godišnjice Vidovdanskog atentata i početka Prvog svetskog rata videlo se koliki su politički interesi pojedinih savremenih evropskih država da svoju prošlost prikažu drugačijom i lepšom nego što je bila. Svedoci smo da se sličan proces odvija i u vezi sa Drugim svetskim ratom, i to već izvesno vreme. U njemu dominira nemački uticaj na reviziju prošlosti, koji predstavlja kombinaciju usiljene političke korektnosti i malicioznih, neutemeljenih interpretacija čiji je cilj da relativizuju nemačku odgovornost za događaje iz Drugog svetskog rata. Na ovoj aktivnosti, svesno ili nesvesno, angažovan je veliki broj istoričara, politikologa, sociologa, kao i gotovo sve fondacije nemačkih političkih partija.

Prvi rezultat je politička korektnost o nacistima i Trećem Rajhu. Tako ćete u internacionalnim udžbenicima za srednju školu, u lekcijama posvećenim nacističkoj Nemačkoj, obavezno naći i podatak da nisu svi Nemci bili nacisti, nego svega oko 10 odsto njih. Isti udžbenici sadrže i lekcije o određenim tajnim antinacističkim društvima i pokretima, iako ni jedno od njih nije imalo ni brojnost, ni jasan politički program, ni veći istorijski značaj.

Drugi rezultat je mnogo više uočljiv i u Srbiji. Srpski nacionalizam gotovo se bez izuzetka tumači kao nešto blaža verzija nacizma, uz izvlačenje „istorijskih vertikala zločina“ koje svedoče o tobože genocidnoj prirodi Srba tokom cele njihove istorije. Ovako paušalne i maliciozne interpretacije mogu se naći i u tiražnim pamfletima američkog lekara Filipa Koena, ali i u knjizi Holma Zundhauzena, koji je do skoro bio jedan od najvećih živih evropskih istoričara. U njihovim knjigama, ali i novijim izdanjima koje u Srbiji pretežno finansira fondacija Roza Luksemburg, Srbi su odgovorni za genocid nad Romima i Holokaust Jevreja, iako su i sami, uz pomenute narode – srpske prijatelje i komšije – bili procentualno među najvećim žrtvama Drugog svetskog rata, nacizma i fašizma. Četnici su, u ovim knjigama, kao i u delima s početka Titove vlade, ponovo fašisti i koljači, a njihov antifašistički angažman i doprinos minimizuju se ili uopšte i ne pominju. U projektu oko beogradskog Sajmišta (zapravo nemačkog logora „Zemun“) govori se o odgovornosti Nedića i njegove vlade za Holokaust, a krivica okupatora i ustaša (na čijoj se teritoriji, uzgred budi rečeno, pomenuti logor i nalazio) umanjuju se i relativizuju.

Krivicu i istorijsku ulogu Milana Nedića odrediće sud i istorijska nauka. Krajnje je vreme da se Drugi svetski rat završi, politički pritisci utihnu i prošlost ostavi onima koji se njome profesionalno bave.