Srpske zografske ikone u Peruđi

Izložba ikona iz prve polovine 18. veka iz kolekcije Galerije Matice srpske u Nacionalnoj galeriji Umbrije u Peruđi predstavlja zaokruživanje ideje započete još 2012. o saradnji italijanskih i srpskih institucija zaštite kulturnog nasleđa, kancelarija promocije i razvoja teritorija, muzeja, univerziteta i drugih institucija. Široko partnerstvo oslonjeno je na protokole o saradnji, a kao najvažniji dosadašnji rezultat bila je izložba Humanizam i renesansa u Centralnim Apeninima. Paralele, koja je bila izložena u Galeriji Matice srpske u Novom Sadu pre dve godine.

Izložbom u Peruđi nastavlja se istraživanje paralela u umetničkom izrazu dve kulture, italijanske i srpske, ovaj put na primeru ikona. Aktuelna inicijativa posvećena je kulturi 18. veka i ikonama iz Srbije sa paralelama u Italiji. Kroz studije ikona iz Galerije Matice srpske, njih 34 i njihovih paralela u ikonografskom i tehničkom pogledu iz kolekcije Nacionalne galerije Umbrije u Peruđi, koja poseduje tri ikone daje se doprinos boljem razumevanju tradicije i inovacije u evropskoj kulturi.

Otvarajući izložbu, sekretar Slaviša Grujić naglasio je da je poznati književnik pre 30-ak godina rekao da svako za sebe treba da nađe toplo mesto. Nama se desilo da smo za našu izložbu našli toplo mesto vrlo brzo. „Našli smo teme, zainteresovane partnere, otvorena vrata za saradnju“, istakao je Grujić i apostrofirao da su to „paralele koje nas spajaju. Vrlo se ponosimo ovom izložbom. Pre tri godine smo potpisali Protokol o saradnji, a sada se on završava i nadamo se da će se nastaviti, kako u oblasti kulturnog nasleđa, tako i u drugim oblastima kulture. Nadam se da će nama u Vojvodinu iz Umbrije doći nešto novo, ali da ćemo obnoviti programe koji su nam dolazili ranije, kao što je Umbrija džez festival. Kao resorni sekretar imao sam zadovoljstvo da od samog početka pregovora između italijanskih i srpskih partnera budem uključen u realizaciju svih faza saradnje, od potpisivanja Protokola u Novom Sadu, službene posete predstavnika srpskih institucija italijanskim partnerima, do najvidljivijeg rezultata – izložbe o renesansnom periodu u oblasti centralnih Apenina, prikazane u Galeriji Matice srpske 2012. Sada imam zadovoljstvo da učestvujem u predstavljanju srpskog kulturnog nasleđa u Italiji. Pokrajinska vlada i njen Sekretarijat za kulturu i javno informisanje podržavanjem gostovanja ove izložbe u Italiji pokazuju da pružaju punu podršku projektima koji promovišu srpsku kulturu u širem evropskom kontekstu i pronalaze evropske vrednosti, kako u umetnosti prošlih vremena, tako i u standardima delovanja aktuelnih institucija kulture. Nadamo se da je gostovanje srpskih ikona u Italiji početak intenzivnijeg predstavljanja srpskog kulturnog nasleđa kako u Italiji, tako i u drugim evropskim gradovima, jer verujemo da promocijom srpskog kulturnog nasleđa ukazujemo na njegove sličnosti sa evropskim, ali i pokazujemo specifičnosti svoje kulture i umetnosti u širem evropskom kontekstu“, zaključio je Grujić.

Tijana Palkovljević Bugarski istakla je da od trenutka potpisivanja Protokola o saradnji sa italijanskim partnerima i početka dogovora o gostovanju izložbe Humanizam i renesansa u centralnim Apeninima. Paralele u Galeriji Matice srpske, nijednog trenutka nije bilo dileme oko teme izložbe koju će ponuditi kao uzvratnu za gostovanje u Italiji. „Sa namerom da italijanskoj publici što potpunije predstavimo vreme i prostor nastanka umetnosti zografa, ali i njihove stvaraoce i naručioce, sačinili smo izbor od 34 ikone i bogat prateći dokumentarni materijal. Niz odabranih eksponata započinje ikonom nepoznatog ikonopisca Blagovesti, izvedenom u duhu najbolje postvizantijske tradicije koja ilustruju polaznu tačku tog puta. Sledi ikona Usekovanije deset kritskih mučenika rad ikonopisca Viktora, čije slikarsko obrazovanje je vezano za Veneciju, te budući da je izvedena u duhu italokritskog stila predstavlja raniji primer puteva uticaja zapadnoevropske produkcije na srpsku umetnost. Za njima sledi niz zografskih ikona različitih ikonografskih motiva, formata i likovnih rukopisa nastalih u rasponu od pola veka. Sačinjeni izbor predstavlja najreprezentativnija dela koja svedoče o bogatstvu ikonografskih motiva, slikarskih izraza i kolorističkih diskursa sakupljenih u kolekciji Galerije Matice srpske“, zaključila je Palkovljević Bugarski i zahvalila se u ime Galerije Matice srpske i u svoje lično svima koji su pomogli u realizaciji ove postavke, od autorke izložbe, dr Branke Kulić do svih onih institucija, koje su podržale da se ona prikaže italijanskoj javnosti

Zografske ikone

Odabrane zografske ikone za nas su početna tačka u razvoju srpske likovne umetnosti novijeg doba – naglasila je Palkovljević Bugarski i dodala da „one predstavljaju autentičnu skupinu, kako u širem evropskom, tako i u regionalnom kontekstu, usled specifičnih političko-društvenih prilika, u kojima se našao srpski narod krajem 17. i početkom 18. veka. Istovremeno, one imaju i svoju jedinstvenost u sažimanju pravoslavne tradicije i katoličkih uticaja koji su pokrenuli proces transformacije od pravoslavnog poimanja ikone ka religioznoj slici, i kao takve predstavljaju most od srednjovekovnog ka modernom likovnom izrazu. Zografske ikone poseduju ikonografski i koloristički izraz izuzetne snage i vitalnosti. Sve ovo podstaklo nas je da upravo zografske ikone predstavimo na izložbi u Italiji, zemlji u kojoj je u 15. veku započela obnova umetnosti kroz otkrića i ideje humanizma i renesanse. Novo evropsko putovanje započinjemo upravo u oblasti centralnih Apenina, koja baštini autentična dela tih ideja“, istakla je na otvaranju izložbe u Peruđi Tijana Palkovljević Bugarski.