Građani nerado plaćaju crkvenu taksu

Ipak, što se tiče napuštanja redova crkve, istina je složenija. Reč je o neprekidnom procesu koji je od sredine sedamdesetih godina uzeo maha. Skandali koji povremeno dolaze do javnosti o homoseksualnim odnosima sveštenika sa dečacima, ipak nisu glavni uzrok tome. Dve trećine onih koji su izašli iz redova crkve su izjavili da nisu u stanju i da ne žele da im se sa platnog spiska oduzima taksa za crkvu, posebno ako ne znaju kakva je sudbina tog novca. Naime, u Austriji, u kojoj su u vreme cara Jozefa II, 1780. godine, crkvama i manastirima oduzeti zemljišni posedi, država je za njihovo izdržavanje bila obrazovala takozvani „religiozni fond“. Vremenom se odustalo od ovog rešenja i uveden je sistem „crkvenog doprinosa“, po kojem se svakome ko se zvanično deklariše kao venik, oduzima određeni procenat mesečne zarade za potrebe njegove religiozne zajednice. Tako je to, na primer, kod evangelista 1,5 procenat od zarade, koji na godišnjem nivou ne može biti ispod 44 evra, dok se katolicima uzima 1,1 procenat, uz godišnji minimum od 47 evra.

U Nemačkoj, katolička i evangelistička crkva takođe imaju problema. Razlozi što ih vernici napuštaju su crkveni porezi. Nominalno uzev, osim pokrajina Bavarska i Baden Vitemberg u kojoj iznosi osam procenata na bruto zaradu, u svim ostalim pokrajinama je devet procenata. Posle ujedinjenja Istočne i Zapadne Nemačke, iz evangelističke crkve izašlo je 361.256, a iz katoličke 192.766, što sabrano čini preko pola miliona građana.

U Belgiji i Grčkoj finansiranje crkve je posao države. U Belgiji sveštenici su u primanju izjednačeni sa ostalim javnim službenicima, a crkvene opštine obezbeđuju finansiranje mešavinom državnih sredstava i priloga. U Grčkoj, pravoslavna crkva ima državno finansiranje. U Engleskoj je anglikanska crkva državna i finansiranje je stvar parlamenta. Slično je i u Škotskoj. U Portugalu, crkve i verske zajednice za vršenje svojih obrednih i obrazovnih delatnosti sredstva obezbeđuju iz poreskog sistem države. U Danskoj, u kojoj 88 odsto stanovnika pripada državnoj evangelističko-luteranskoj crkvi, finansiranje crkve je stvar države.

U Švedskoj, sa stanovništvom evangelističko-luteranske veroispovesti, crkva je državna (oficijelni naziv: Svenska Kyrkan). Samim tim i njeno finansiranje teče iz državne kase. Slično je i u Norveškoj u kojoj punih 96 odsto građana pripada evanglističko-luteranskoj crkvi i njeno finansiranje je prema ustavu stvar države.

U Francuskoj, u kojoj je 1905. godine izvedeno odvajanje crkve od države, crkvene građevine su u vlasništvu države i ona ih ustupa crkvi i crkvenim zajednicama na besplatno korišćenje. Što se finansiranja tiče, u tri istočna departmana od vremena Napoleona troškovi crkve se pokrivaju iz zajedničkog poreskog prihoda. U ostaloj (velikoj) Francuskoj, katolička crkva sama obezbeđuje svoje finansiranje. Prihod u iznosu od oko 75 procenata crkva pribavlja od priloga i poklona, a 25 procenta od priloga za vreme bogosluženja. Kako ti izvori nisu pouzdani, brojni sveštenici se uporedno bave još nekim zanimanjem. U Holandiji, u kojoj je podjednak broj katolika i protestanata, blizu devedeset odsto prihoda crkva pokriva iz priloga i sakupljanjem nadoknade u iznosu jedan do tri procenta od primanja vernika, što se utvrđuje ugovorom između opštine i crkve.

Odnosi između države i crkve u Italiji regulisani su sporazumom iz 1929. godine, koji je dopunjen 1984. godine. Za poslove bogosluženja, brigu o duši, humano i socijalno delovanje, jedan deo u iznosu 0,8 procenata od poreza na prihod, država dodeljuje crkvi. Ali ne samo katoličkoj već i ostalim konfesijama koje su sklopile sporazum sa državom. Što se napuštanja crkve tiče, stvar je nešto teža, jer se ne radi samo o formalnom aktu izlaska, već odluku o tome donose viši crkveni organi u postupku koji dugo traje. Takođe, tu se prepliće i nemio odnos sredine u kojoj se živi, koja i samo iskazivanje namere izlaska iz crkve smatra aktom otpadništva.

U Španiji, koja važi za hrišćansko-katolički bastion u Evropi, u međuvremenu se zbila promena kakva nije zabeležena ni u vreme građanskog rata. Iako je preko osamdeset odsto Španaca katoličke veroispovesti, poslednjih godina se samo dvadeset procenata tako izjašnjava. Na bogosluženje redovno dolazi neshvatljivo mali broj vernika, a stotine hiljada Španaca se više ne venčava pred oltarom. Na drugoj strani, zvanično izaći iz crkvenih redova veoma je teško i komplikovano. Kako se finansiranje crkve zasniva na dobrovoljnim prilozima, dve trećine građana odbija da to izvrši. Može se slobodno reći da položaj crkve nije lak.

Poljski izuzetak

U Poljskoj sa uglavnom katolički stanovništvom, problema u finansiranju crkve gotovo da nema. Crkvi su vraćeni svi posedi, od zemljišnih kompleksa do raznih objekata među kojima dominiraju oni od istorijskog i kulturološkog značaja, od kojih se ubiraju redovni prihodi. Značajni prihodi pristižu i od dobrovoljnih priloga crkvi odanih Poljaka kao i iz doprinosa koje ostvaruje kroz posebne akcije. Na drugoj strani, valja imati u vidu značajno angažovanje crkve u obrazovanju, nauci, kulturi, održavanju spomenika kulture i pružanja pomoći. Nasuprot Poljskoj, crkva u Mađarskoj može da se sa nostalgijom priseća komunističkog režima pod kojim su ne samo plate sveštenicima, već i ukupno poslovanje crkve bili finansirani od države. Država je u to vreme, na primer 1990. godine, obezbeđivala 46 procenata crkvenih potreba, 33 procenta je stizalo kao pomoć iz inostranstva, 14 procenta od domaćih katolika i sedam procenata iz raznih izvora. U ovom trenutku crkva dobija sredstva iz budžeta, s tim, što od 2003. godine građanin sam odlučuje da li će jedan procenat koji se oduzima od njegove zarade biti upotrebljen u crkvene ili socijalne svrhe.