Uloga i dostignuća BNV u Sandžaku

Nacionalne manjine, dakle, imaju pravo na obrazovanje na maternjem jeziku i s tim u vezi jedna od četiri oblasti u kojoj Bošnjačko nacionalno vijeće, BNV, ima nadležnosti odnosi se na oblast obrazovanja na maternjem (bosanskom) jeziku. Pravo pripadnika svake nacionalne manjine na obrazovanje na svom maternjem jeziku mora se posmatrati u okviru univerzalne zaštite prava nacionalnih manjina. Prema važećim zakonskim odredbama, obrazovno-vaspitni rad pripadnika nacionalnih manjina ostvaruje se na maternjem jeziku i izuzetno se može ostvariti i dvojezično, ili na srpskom jeziku. Obrazovanje na jezicima manjina ostvaruje se u predškolskim ustanovama, osnovnim i srednjim školama, fakultetima i visokim školama strukovnih studija. Ukoliko u okviru sistema javnog obrazovanja, obrazovanje na jeziku manjine ne postoji, država se obavezuje da stvori uslove za to, a da do tada garantuje dvojezičnu nastavu ili nastavu negovanja maternjeg jezika sa elementima nacionalne istorije i kulture pripadnika te manjine.

BNV u poslednje dve godine vodi aktivnu kampanju o pravu na obrazovanje na maternjem jeziku. U svim osnovnim školama na teritoriji Sandžaka vođena je aktivna kampanja da se što veći broj učenika i njihovih roditelja izjasni da želi da iskoristi ovo pravo. Danas, iako se ovo pravo sa manje ili više uspeha koristi u sandžačkim opštinama, još uvek se mogu čuti glasovi koji, uglavnom sa razlogom, postavljaju pitanje da li je BNV na adekvatan način sprovelo informisanje i izjašnjavanje, kao i da li je obezbedilo neophodne resurse za obrazovanje na maternjem jeziku.

Donošenjem Zakona o nacionalnim savetima, nacionalne manjine su dobile priliku da izborom ovih tela značajno utiču na očuvanje i razvoj svoje kulture. U ovoj oblasti nacionalni saveti bi trebalo da vode računa o identitetu i kulturnoj politici nacionalne manjine. Nacionalni saveti, a to pokazuje dosadašnje iskustvo, u iskušenju su da pojam kulture preusko shvate, tako da pod kulturom podrazumevaju samo festival ili delovanje amatera u muzičkim i scenskim umetnostima, rad kulturno-umetničkih društava u oblasti folklora i slično.

Pojam kulture može i mora biti shvaćen mnogo šire i obuhvatnije. Kulturni akteri nacionalnih manjina često su upravo zbog svoje manjinske pozicije bili u nemogućnosti da kulturi pristupe na širi i produbljeniji način. Donošenjem Zakona o nacionalnim savetima prostor za vođenje kulturne politike značajno se proširio, tako da je nacionalnim manjinama i njihovim predstavničkim telima otvorena mogućnost da svojim delovanjem na području kulture obuhvate i rad biblioteka, galerija, muzeja, arhiva, spomenika kulture, pozorišta. Mogućnost predviđena zakonom da nacionalni saveti određuju koje su ustanove i manifestacije od nacionalnog značaja omogućava da nacionalne manjine utiču na ono što zaista smatraju važnim za očuvanje svog identiteta.

Program u oblasti kulture koji osmišljava i realizuje BNV mora biti mnogo bogatiji i sadržajniji. BNV je ustanovilo i realizuje niz značajnih manifestacija kojima se neguje i baštini kultura Bošnjaka u Sandžaku. Međutim, mislim da BNV vodi zatvorenu kulturnu politiku, koja je isključivo usmerena na promociju tradicionalnih kulturnih obrazaca, čime se ne pruža šansa mladima da prezentuju nove i drugačije obrasce bošnjačke kulture.

Nacionalnim manjinama u Srbiji se garantuju i prava u oblasti obaveštavanja. Nacionalne manjine imaju pravo na slobodno, potpuno, blagovremeno i nepristrasno obaveštavanje na svom jeziku. Za ostvarivanje ovih prava odgovornost, sa jedne strane, ima država, odnosno vlast na republičkom, pokrajinskom i lokalnom nivou, a sa druge strane, nacionalni savet, koji predstavlja nacionalnu manjinu i koji je telo samouprave u oblasti obaveštavanja. Javno informisanje na jeziku nacionalne manjine mora da bude slobodno, istinito, objektivno i nepristrasno, pluralističko, zasnovano na etičkim i profesionalnim standardima.

BNV vodi, bar je to do sada bio slučaj, specifičnu politiku kada je u pitanju pravo na obaveštavanje. Jednom ili dva puta godišnje, u zavisnosti od finansijskih mogućnosti, izdaje svoj časopis Bošnjačka riječ koji isključivo promoviše aktivnosti BNV u proteklom periodu. Na nivou opština u Sandžaku ne postoji ni jedan elektronski medij koji emituje isključivo program na bosanskom jeziku, a napori Vijeća da se na RTS formira redakcija na bosanskom jeziku do sada nisu urodili plodom.

Na kraju, osnovna percepcija, moja, ali i dobrog dela bošnjačke zajednice, jeste da su dosadašnja uloga i dostignuća BNV uglavnom neprepoznata od strane Bošnjaka i konfuznog su karaktera. Zbog opšte politizacije, BNV se posmatra kao deo jedne političke partije, dok su istovremeno Bošnjaci zbunjeni i neinformisani o oblastima delovanja i rezultatima koje Vijeće postiže. U dosadašnjem radu BNV, takođe, ne vidim veliki prostor za učešće mladih Bošnjaka koji nesumnjivo, svojim znanjem i idejama, mogu da doprinesu unapređenju rada i da daju pogled iz drugačije perspektive. U takvim okolnostima neminovnost je pokretanje promena u zajednici koje će doprineti da mladi dobiju više prostora i priliku da postojeći mehanizmi manjinske samouprave budu stavljeni u službu zajednice na pravi način.

Autorka je aktivistkinja i učesnica u projektu „Nove generacije mladih u novim izazovima – manjinski lideri u Sandžaku i na jugu Srbije“