U Gradskom muzeju Sombor danas će biti otvorena izložba „Kutija sećanja“ o životu jevrejske porodice Drelih iz ovog grada, koja svedoči o najvećem zločinu koji je počinjen u istoriji, o ubistvu šest miliona Jevreja Evrope tokom Drugog svetskog rata.
To je potresno svedočanstvo o sudbini Jevreja iz bačkih gradova i sela koji su u proleće 1944, kada se već nazirao kraj rata, odvedeni i ubijeni u najstrašnijoj fabrici smrti, u koncentracionom logoru Aušvic.
– Reč je o izložbi fotografija, dokumenata i nekih važnih predmeta dvanaestočlane porodice Drelih od koje je samo njih dvoje preživelo zloglasni logor Aušvic. Muzej je realizovao ovu izložbu, profilišući se istovremeno kao istraživačka institucija i kao javna ustanova kulture u službi građana Sombora. Ovo je jedan od napora da se zavičajna istorija predstavi kroz porodične i lične istorije sugrađana. Ova postavka se time uklapa u seriju izložbi porodičnih legata istaknutih građana Sombora koje imaju informativnu i edukativnu funkciju za građane kao korisnike, a Muzeju i samom gradu pomažu u njihovom uključivanju u važne tokove istraživanja i šireg društvenog diskursa o stradanjima tokom Drugog svetskog rata – kaže autorka izložbe i kataloga Milka LJuboja, viši kustos istoričar Gradskog muzeja.
Porodicu Drelih su činili otac Adolf (učitelj) i majka Marija, njihove kćerke Jolanka i Ilonka i sinovi Ludvig i Karlo sa suprugama Terezom i Barbarom, i decom Tomijem i Magdom (koji su jedini doživeli kraj rata), Emilijom i Livijom. Zahvaljujući deci Magde Drelih (1924 -1999) i njenom suprugu Moši Musafiji (1927 – 2010), koji je takođe iz Sombora odveden u Aušvic, sačuvana je impozantna porodična kolekcija od oko 300 fotografija, kao i originalni predmeti i dokumenti (pisma, bolnički kartoni, kartice deportacije …) koji su najlepši dokaz postojanja ove porodice i jednog srećnog vremena u ovoj čarobnoj bačkoj varoši.
– Izložbenu postavku čini izbor od oko 100 fotografija kroz koje je ispričana priča o svakodnevici jedne sasvim obične somborske jevrejske porodice, u koju su utkane tradicija, htenja i nadanja, ali i stradanja u deportaciji. Ovo je priča o životu, njegovoj neprekinutoj niti uprkos nezamislivim strahotama i lepoti sećanja. Izložba je prilika da se potvrdi vrednost pripadnosti domovini i da se stvore nove veze između Sombora i njegovih potomaka u srcu. Istovremeno, građani Sombora će imati priliku da se upoznaju sa svojim nekadašnjim sugrađanima koji su činili sastavni deo mirne, tolerantne građanske društvene klime našeg grada u predvečerje svetskog sukoba, a u kome je jevrejska zajednica od 1.272 člana mogla da ostvari svoje nacionalne, kulturne i opštedruštvene težnje, da raste i razvija se. Izložba je prilika da sadašnja jevrejska zajednica, koju čini desetak članova Jevrejske opštine, podseti Somborce na svoj doprinos razvitku grada i njegovom kulturnom multietničkom nasleđu – priča Milka LJuboja.
Nesebičnu stručnu pomoć pružili su dr Olge Manojlović Pintar, viši naučni saradnik Instituta za noviju istorije Srbije, i Mihal Tulpan, kroz priču o porodici Drelih.
Izložbu „Kutija sećanja“ će trajati do 4. decembra 2016, a danas će je otvoriti prof. dr Milan Ristović, šef katedre za Opštu savremenu istoriju na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Ovom svečanom činu prisustvovaće deca i unuci Magde Drelih Musafije i Tomija Dreliha (82), koji je iz zdravstvenih razloga sprečen da dođe.
Nakon Sombora, ova izložba biće predstavljena i u drugim gradovima, među kojima su i Sarajevo, Zagreb i Osijek, čime će postati i spona povezivanja jevrejskih zajednica na prostoru nekadašnje SFRJ.
Kašika iz Aušvica
Na izložbi „Kutija sećanja“ osim fotografija, biće izloženi i neki originalni predmeti među kojima je sačuvana i kašika iz Aušvica koja je pripadala Magdi Drelih.
„U logoru je pet žena delilo jednu činiju supe. Moja majka, koja još nije podlegla gladi, dozvolila je sebi da kupi kašiku u zamenu za dnevnu porciju hleba kako bi jela kao civilizovana osoba i sačuvala dostojanstvo. Oni koji su duže vreme proveli u logoru, sa mržnjom i prezirom su gledali novopridošle koji nisu gladovali u getima niti tokom prvih godina logora, one koji su mogli sebi da priušte simboličnu kupovinu finoće. Sa tom kašikom, moja majka je gladovala do dana oslobođenja“, priča Magdina kćerka Mihal Tulpan, i dodaje da je ta kašika uvek bila na stolu i služila je za posluživanje.
“ Uoči sahrane moje majke, naš otac je razmišljao da sa njom zakopa i kašiku. Ali, predomislio se. Kašika je ostala sa nama, i danas je sa mnom“, kaže Mihal.
Tako je ova kašika postala više od uspomene. Pretvorila se u porodičnu relikviju.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
