Prevencija raka grlića materice

Prema stopi obolevanja od raka grlića, Srbija je na četvrtom mestu, posle Rumunije, Litvanije i Bugarske, a po smrtnosti od ove bolesti na nezavidnom drugom mestu u Evropi. Učestalost u odnosu na zemlje EU je trostruko veća.

Uzrok ove pošasti u više od 90 odsto slučajeva je humani papiloma virus, koji je u prirodi prisutan u oko 150 sojeva, a određeni broj je prijemčiv za tkivo grlića i donjeg genitalnog trakta žene, i svojim onkogenim delovanjem, tj. menjanjem genetskog materijala epitelne ćelije grlića, dovodi do poremećene arhitektonike i rasta ćelije, nekontrolisanog umnožavanja, odnosno maligne alteracije i pojave karcinoma grlića.

Starosna distribucija je najzastupljenija od 45 do 49 i 74 do 79 god, ali je primećeno pomeranje starosne granice ka mlađim godinama (30).

Osnovu prevencije predstavlja tzv. sekundarna prevencija, tj. citološki (Papanicolau) pregled. Oportuni (individualni) ili organizovani (pozivanje određenih starosnih grupa žena ili pozivanje po biračkim ili kakvim drugim evidencionim spiskovima) ima za cilj otkrivanje-detekciju i lečenje prekanceroznim, tj. ranih stadijuma bolesti, kada je ova bolest izlečiva u oko 90 odsto slučajeva, a prevenira se oko 80 odsto slučajeva raka.

Primarna prevencija obuhvata zdravstveno prosvećivanje koje bi trebalo započeti od najranijeg uzrasta (seksualno i higijensko), kao i vakcinacija, o kojoj se u svetu govori i primenjuje već 10 godina, a kod nas je tek unazad godinu dana odobrena i preporučena od 12. godine života (polivalentna – obuhvata 2-9 tipova virusa).

U Srbiji je 2008. godine donet Nacionalni program skrininga, dopunjen 2013, u skladu sa Evropskim vodičem kliničke prakse za skrining grlića materice. Fokus programa su obavezni ginekološki pregledi sa uzimanjem uzorka za citološki pregled i interpretaciju po konvencionalnoj i Bethesda nomenklaturi.

Zbog višedecenijskih problema u sprovođenju ove najjeftinije metode, i u sadejstvu sa kolposkopijom (posmatranje grlića pod uveličavajućim optičkim sistemima), što je u Srbiji zagarantovano osnovnim sistemom zdravstvene zaštite, tj. osnovnim ljudskim pravom na zdravlje, u cilju motivacije pacijenata i omasovljenja skrininga sprovodi se organizacija edukacije pacijenata i medicinskog kadra, kao i permanentna kontrola kvaliteta rada i sve češća i zastupljenija promocija istih kreativnim medijskim kampanjama.

No, u osobnosti svake žene treba da postoji svest o očuvanju svog telesnog i mentalnog zdravlja i osnovni higijenski manir – ginekološki pregled jednom godišnje.

Autorka je ginekološkinja GAK Narodni front