Narod i kultura ovenčani velom mistike

Etrurija (u grčkim i latinskim izvorima nazivana je Tyrrhenia) bila je oblast u centralnoj Italiji na prostoru današnje Toskane, delimično Lacija, Emilije-Romanje i Umbrije. Još u 19.veku je bavarski prestolonaslednik Ludvig nakon svojih putovanja kroz Italiju kupovao grčke vaze. Tada je u tu privatnu zbirku ušlo i nekoliko izuzetnih primera ertrurskog zlatnog nakita, bronzanih skulptura i glinenih posuda.

Stran i neuobičajeni vid života Ertruraca, njihova neprozirna etnogeneza i nerazumljiv jezik bio je dugotrajna fascinacija ali je jednako ostao zagonetka za arheologe i etnografe. I danas, nakon 2000 godina navodnog iščeznuća njihove kulture, Etrurci su ovenčani oreolom mistike. Na njihovim grobovima na obližnjim padinama živopisnih toskanskih gradova su počev od 18. veka iskopavane sitna plastika i umetnički eksponati. Gradovi Erturaca su vremenom prezidani i kontinuiranim naseljavanjem u antici i srednjem veku dobrim delom razoreni. Tako da jedino još grobovi i neki pisani izvori danas svedoče o toj visokoj kulturi. Za Rimljane u poznoj republici Etrurci su bili visokopoštovani poznavaoci religioznog znanja koje se zasnivalo na proročanstvima kojim su oni znali da ”dešifruju” volju bogova. Sa druge strane, oni su bili politički protivnici Rimljana koje je trebalo potčiniti. U rimskoj istoriografiji kod Plinija Starijeg Ertrurci se pojavljuju kao tiranski vladari, koje je trebalo ukloniti kako bi se uspostavila respublica.

I za novovekovna istorijsko-arheološka istraživanja Etrurci su bili zagonetka. Njihov jezik je ostao nerazumljiv. Njihovo pismo se može čitati (grčki alfabet), ali je semantika ostala nerazumljiva. Njihovo poreklo, njihova pojava u italijanskoj istoriji u poznom 8. veku pre Hrista i njihova propast nakon samo nekoliko stoleća, potencira zagonetni karakter njihove egzistencije. Njihova misteriozna religioznost je počivala na proročanstvima i sav život je bio usmeren smrti. Pitanja koje su arheologija i etnografija u 19. veku postavljale, danas su dobrim delom dobila odgovore. Tako je u međuvremenu razjašnjeno da se ertruska civilizacija kontinuirano razvijala od ranovekovne Vilanova-kulture. Talasi migracije iz Grčke i Male Azije su kroz stoleća bili integrisani. Bogat rudama i različitim metalima basen Ertrurije je privlačio trgovce i umetnike u svoju orbitu. Na taj način se može objasniti kulturni procvat u 8. i 7. veku pre Hrista. No postojana romanizacija Ertrurije i istovremena helenizacija Italije je dovela do iščeznuća ovog naroda. A njihovo bivanje je asimilovano u kompleks rimske kulture. Tako se duboki i ertrurski elementi u Rimu i Imperium Romanum(a)trajno uzidani.

Kuratori/priređivači ove izložbe su nastojali da ekspliciraju na primerima  fascinirajućih eksponata razvoj i preobražaje Etruraca – od njihove etnogeneze do njihove jeseni i propasti. Za ovu izložbu je pripremljen i opsežan katalog sa prilozima arheologa, etnografa, istoričara umetnosti koji u svetlosti najnovijih naučnih saznanja osvetljavaju singularni značaj ovog zagonetnog naroda, njegove kulture i umetnosti očaravajuće zagonetne ekspresivnosti.