Šumadijski kauboj - Anthony Ghidra Foto: Privatna arhiva Jelene Bojanić
Istorijski arhiv Šumadije u Kragujevcu pripremio je istorijsko-fotodokumentarnu izložbu posvećenu slavnom sugrađaninu, glumcu Dragomiru Bojaniću Gidri (1933 – 1993). Autor postavke je istoričar Slavko Stepanović. Postavka „Pažnja, snima se!” otvorena je danas u Istorijskom arhivu.
– Kroz edukativno – istorijski pristup, kombinacijom književnosti i vizuelne kulture, izložba nudi vredne i autentične materijale koji mogu zaintrigirati najrazličitije posetilačke profile, od istraživača i studenata do najšire publike, kaže za Danas autor postavke Stepanović.
Po njegovim rečima ideja o realizaciji ove izložbe javila se 2023. godine u vreme pred obeležavanja 90 godišnjice od rođenja slavnog glumca i 30. godišnjice od njegove smrti ali, kako to neretko biva, realizacija je bila onemogućena usled nedostatka finansijskih sredstava.
– Mada se moje lično interesovanje, za rekonstrukcijom života i profesionalne karijere našeg sugrađanina javljala još ranije na neki gotovo metafizički način, da se našalim, Gidra je na neki način zapravo mene izabrao. Naime nasumični i nenadani susreti sa različitim izvorima tokom rada u arhivu, koji su donosili i otkrivali manje poznate ili gotovo nepoznate fragmente iz njegovog detinjstva, mladosti i početka radne karijere kao istoričaru, neminovno su nametali temu za razmišljanje. Pogotovo što pripadam generaciji ćije je detinjstvo obeležila „Žikina dinastija“, brojni partizanski filmovi i popularne TV serije sa Gidrom kao neizbežnim akterom, želja da se na neki prigodan način odužim našem sugrađaninu čija je stvaralačka ostavština neupitna, više nije dovođena u pitanje, iskren je Stepanović.
Bilo je samo potrebno dobro osmisliti koncept buduće prezentacije postignutih i prikupljenih rezultata, pronaći način da se u materijalnom smislu izložba realizuje i prionuti na rad.
Budući da se ove godine navršava 70 godina kako se Gidra prvi put pojavio na filmskom platnu, u filmu „Ešalon doktora M”, koji je ujedno bio i režiserski prvenac Žike Mitrovića, te da Knjaževsko-srpski teatar u Kragujevcu proslavlja 190. godinu svog postojanja na čijim daskama je Bojanić započeo svoju profesionalnu karijeru, spoj ova dva velika datuma učinila su se kao idealan povod da Istorijski arhiv podseti javnost i potvrdi svoju suštinu koja se ogleda ne samo u čuvanju kulturnog nasleđa već upravo u borbi protiv zaborava.
– Radi precizne i verodostojne rekonstrukcije Bojanićeve biografije, sprovedena su detaljna istraživanja, ispočetka u našem arhivu, koji je ponudio kroz različite fonove pojedine delove slagalice, koju smo počeli da slažemo. Najpre detinjstvo, potvrda podataka o porodici, školovanju i tako redom. Motiv je bio još veći obzirom da u Kragujevcu, ali ne samo u Kragujevcu postoje mnoge lokalne ,,legende” koje se vezuju za Bojanića. Bio je pravi izazov ispitati ih potvrditi ili ispraviti, dokazati njihovu (ne)tačnost. Sudar sa duboko ukorenjenim narativom formiranim oko kultne ličnosti, koja spada u red najpoznatijih i najvoljenijih glumaca jugoslovenskog prostora predstavljao je više od izazova, navodi autor postavke.
A, za to, bilo je neophodno konsultovati, osim arhivske građe, literaturu, periodiku, različiti vizuelni materijal, što j epodrazumevalo tesnu saradnju sa ustanovama kulture širom zemlje i regiona.
– Posebno mi je draga saradnja sa Gradskim muzejem Požega (Hrvatska) koji je ustupio fotografiju slavonskog hajduka i pustolova Maksima Bojanića, Gidrinog pretka, takođe Arhiv Požege (Hrvatska), u kom se čuva izvod iz knjige rođenih Gidrinog oca Joce Bojanić. Fakultet dramskih umetnosti u Beogradu ustupio je materijale iz svoje arhive koji su značajni za rekonstrukciju Gidrinog školovanja na Akademiji. Biblioteka Matice srpske i Univerzitetska biblioteka ,,Svetozar Marković” nesebično su ustupili svoje materijale, zatim Istorijski arhiv Beograd, Arhiv Jugoslavije sa fantastičnim i nesvakidašnjim fotografijama iz perioda Gidrinog angažmana kao stalnog člana pozorišnog ansambla u jugoslovenskom dramskom pozorištu, Narodno pozorište u Beogradu, sa originalnim najavama ppozorišnih predstava i mnoge mnoge druge ustanove. Međutim poseban pečat i snagu ove izložbe koja je nemerljiva i na koju sam jako ponosan je zapravo saradnja i podrška koju smo ostvarili i koju nam je pružila Gidrina kčerka gospođa Jelena Bojanić. Privatna arhiva porodice često je i gotovo nezamenjiv izvor kada su ovakve teme u pitanju, stoga izražavam veliku zahvalnost na razumevanju i spremnosti da nam se ustupe i javno prikažu brojne lične fotografije i drugi materijali i time omogući verodostojnije prikazivanje ove priče. Izložba ne bi odisala jedinstvenim Bojanićevim duhom da nije bilo tog materijala, ističe istoričar Slavko Stepanović.
Početak Bojanićeve filmske karijere, kako se vidi iz izložbe „Pažnja, snima se!” išao je pod ruku sa razvojem jugoslovenske filmske industrije i obratno: njegov život i karijera okončani su nestankom zemlje u kojoj je ona nastala.
– Gidra takođe pripada generaciji glumaca čija se karijera razvijala uporedo sa razvojem televizijskih sadržaja. Krajnju posvećenost, bez obzira na veličinu uloge, preneo je sa filma na televiziju te ne čudi da je izgradio status jugoslovenske TV zvezde. Lični pečat koji je davao svakoj ulozi uz jedinstveni šarm činili su da ga mnogi producenti angažuju kao svojevrsnu garanciju za dobar prijem projekta kod publike. O tome govori podatak da se na 31. filmskom festivalu u Puli, 1984. godine Gidra pojavljuje u šest prikazanih filmova, podseća naš sagovornik.
Ipak, po njegovim rečima ova izložba ne može obuhvatiti kompletan opus Dragomira Bojanića Gidre, naročito ako imamo na umu da je ostvario preko stotinu filmskih i televizijskih uloga.
– Antologijska uloga Her Žike, koju je gradio više od jedne decenije, na neki način je zasenila njegova ranija ostvarenja, činjenicu da je pripadao prvoj generaciji jugoslovenskih glumaca koji su već 60 tih godina gradili i zapaženu internacionalnu karijeru, a naročito pozorišna ostvarenja. Gotovo sam siguran da je za najširu javnost nepoznanica njegova pozorišna karijera, da je sa manje od 18 godina započeo profesionalne nastupe kao glumac u kragujevačkom teatru, da će kao student prve godine akademije nastaviti sa radom u beogradskom narodnom pozorištu, da bi kao stalni glumac završio pozorišni život u Jugoslovenskom dramskom, sa preko 15 godina rada u teatrima, podseća Stepanović.
Ova izložba, po njemu, je prilika da se osvrnemo na jugoslovensku kinematografiju i popularnu kulturu u kojoj je Bojanić ostavio neizbrisiv trag.
– Iako se gotovo četiri decenije nalazio pred kamerama, on nije bio glumac koji je ,,samo glumio”, on je svoje uloge na izvestan način i živeo. Sa istom lakoćom dočaravao je i snagu i slabost, i humor i bol, i ,,običnost” i ,,izuzetnost” čoveka. Iako pripada svima, svakom gradu i sceni, kao rođeni Kragujevčan koji je u svom gradu napravio prve profesionalne korake Bojanićevo prirodno mesto je svakako Istorijski arhiv Šumadije. Nadam se da će publika prepoznati da ova izložba nije samo hronologija jedne velike karijere, već poziv na sećanje i promišljanje. Gidra nije samo umetnik kog pamtimo, on je emocija koju nosimo, zaključuje za kraj razgovora u Danasu Slavko Stepanović.
Kako bi što šira javnost bila upoznata sa samim sadržajem izložbe, napravljena je posebno osmišljena instalacija u dvorištu arhiva inspirisana filmskim studijskim prostorima na otvorenom. Zamisao je da izložba bude na otvorenom, sve dok vremenske prilike to budu dozvoljavale, do 25. oktobra. Nakon toga izložba će (dogovori su u toku) biti prikazana javnosti na Beogradskom međunarodnom sajmu knjiga krajem oktobra u Beogradu.
Više vesti iz ovog grada čitajte na posebnom linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
