Svevideće oko nad gradom

Masonskom simbolikom se na jedan veoma zanimljiv i prijemčiv način pozabavio Zoran Lj. Nikolić u svojoj knjizi „Masonski simboli u Beogradu“. On kaže da veliki broj građevina pored kojih naši sugrađani svakodnevno prolaze jeste „ukrašen“ masonskim simbolima, koji za neupućenog čoveka često nisu nikakav trag koji bi ih približio ovoj voljenoj misteriji.

Međutim, isti taj profani Beograđanin kada već otkrije da se na nekoj zgradi nalazi masonski simbol, sigurno bi voleo da dozna i šta on znači.

Ugaonik i šestar je masonski simbol koji je široko rasprostranjen i poznat i kod profanog sveta. Prema Nikolićevim rečima, ovakav simbol isprepleten sa još nekim tipično masonskim može se videti na kući kod Društva za tehnička preduzeća „Pionir“.

– Tu se nalaze dva identična medaljona, jedan okrenut ka Francuskoj, drugi ka ulici Strahinjića Bana i u mreži upletenih građevinskih oruđa dominiraju šestari, uglomeri – kaže Nikolić.

Ova dva simbola, prema jednom starom ritualu, uče „da masonske aktivnosti treba da budu poštene i da se treba držati u okviru tih granica“. Ova dva simbola se uvek prikazuju zajedno i to kao veliko svetlo, ili kao dragulj, a njega nosi Majstor Lože i Prethodni Majstor. U masonskom simbolizmu ugaonik i šestar predstavljaju masonsku dužnost prema sebi i prema zanatu i on je pravi simbol bratstva.

Čak postoji i jedno tumačenje koje kaže da su ugaonik i šestar simbol jedinstva Starog i Novog zaveta. Nijedan od tih visokih stepena ne prihvata ovo tumačenje, iako se razlikuje od simboličke masonerije. Ugaonik, po njima, isključivo pripada stepenima koji su niži, i zasnovani na umetnosti koja je operativna; dok je šestar, kao alatka uzvišenijeg karaktera i namene, pripisan stepenima koji imaju filozofsku i uzvišenu osnovu.

Jedan od najčešćih simbola je jednakostranični trougao. Prema Nikolićevim rečima, ovakvo obeležje se može „prepoznati“ na zgradi Tehničkog fakulteta, doduše ukršten je šestarom.

– Ova zgrada je građena u periodu između 1925. i 1930. godine, upravo u doba kada je masonerija u staroj Jugoslaviji okupljala izuzetno uticajno članstvo. Gotovo je neverovatno da niko o tome nije govorio tokom posleratnih decenija kad su simboli toliko jasni i upečatljivi – priča Nikolić.

U njegovim neizrecivim stepenima sveta delta, svuda predstavlja sebe kao simbol Velikog Arhitekte Univerzuma. U Drevnoj Zanatskoj Masoneriji, on se stalno pojavljuje kao element važnih ceremonija. Sedišta glavnih oficira su postavljena u obliku trougla, tri manja svetla imaju isti oblik i ugaonik i šestar oblikuju dva trougla koji se spajaju sa svojim osnovama.

– Nekako se čini da je ovaj simbol prihvaćen od strane svih drevnih naroda i to kao simbol božanstva. Radi se o nekom od njegovih oblika emanacije, i zato je verovatno dominirajući uticaj ovog simbola nastao u jevrejskom sistemu, gde yod u trouglu predstavlja Tetragramaton ili sveto ime Boga. Kod Egipćana, mrak kroz koji je kandidat na inicijaciji trebalo da prođe, bio je simbolizovan mistrijom. Jedan od masonskih alata koji su veoma važni, u njihovom sistemu hijeroglifa, ima oblik trougla. Jednakostranični trougao su oni smatrali figurom koja je najsavršenija , kao i predstavnikom velikog principa živog postojanja, jer svaka od njegovih strana se odnosi na jedan od delova kreacije, bilje, životinje i minerale – kaže za Danas jedan od poznavalaca masonskih simbola koji je želeo da ostane anoniman.

Masonskih simbola ima i na nadgrobnim spomenicima, te tako na Novom groblju, na familijarnoj grobnici porodice Živadinović, kako Zoran LJ. Nikolić piše u svojoj knjizi, pored portreta jednog od pokojnika stoji i svevideće oko.

Svevideće Oko je važan simbol vrhovnog Bića, koji su slobodni zidari pozajmili od naroda antike. Hebreji i Egipćani su izvukli njegovu upotrebu iz te prirodne sklonosti figurativnog uma da izaberu jedan organ kao simbol funkcije koju treba izraziti pojedinačno. Tako, stopalo je često bilo prihvatano kao simbol brzine, ruka kao snaga i šaka kao ispravnost. Po istom principu, otvoreno oko je izabrano za simbol opreznosti, a oko Boga kao simbol božanske opreznosti i staranja o univerzumu.

Akacija kao simbol besmrtnosti, nevinosti i inicijacije

Prema Nikolićevim rečima na grobovima, može se naći i akacija što je još jedan važan i interesantan simbol u Slobodnom zidarstvu.

Ona se može trostruko objasniti, kao simbol besmrtnosti, nevinosti i inicijacije. Ova tri značenja su tesno povezana i ta veza se mora sagledati ukoliko se teži pravoj interpretaciji. Tako, u ovom jednom simbolu, može se naučiti da u inicijaciji života, koja je u trećem stepenu prosto amblemska, nevinost mora neko vreme da odleži u grobu; zatim, da bude opozvana sa rečju Velikog Majstora Univerzuma, ka blaženoj besmrtnosti. Zajedno sa ovim, podsećanje na mesto gde je grančica akacije zasađena – Brdo Kalvarija – mesto groba njega koji je „izneo život i besmrtnost na svetlost“ i koji je u Hrišćanskoj Masoneriji, označen, kao što on jeste u Knjizi zakona, kao „lav iz plemena Judah“. Takođe, da u misteriji njegove smrti, drvo od koga je sačinjen krst zamenjuje akaciju i u ovom simbolu, koji je i istinski najvažniji i najznačajniji u Masonskoj nauci, ima podsećanje na sve misterije života i smrti, o vremenu i večnosti, sadašnjosti i budućnosti.

Simbol i u centru grada

Ispred SANU u Ulici kneza Mihaila nalazi se piramida koja je takođe masonski simbol. Bitno je napomenuti da ovde nije poenta piramida, već svevideće oko. To oko je izostalo, verovatno kao posledica straha da ne bude previše opasno ukazivanje na masone.