Reagovanje Ministarstva finansija na tekst „BDP je kao bikini – sve pokazuje, ali najvažnije skriva“

Povodom teksta objavljenog u dnevnom listu Danas pod naslovom „BDP kao bikini, skriva ono najvažnije”, ukazujemo na više metodoloških netačnosti i pogrešnih zaključaka koji stvaraju iskrivljenu sliku o stanju i kretanjima u srpskoj ekonomiji.

1. Srbija je, kao kandidat za članstvo u EU, usvojila istu metodologiju nacionalnih računa kao i države članice – ESA 2010, u skladu sa UN SNA 2008. To znači:
BDP (nominalni i realni) računa se na isti način kao u svakoj zemlji EU; Evrostat objavljuje za sve zemlje, uključujući Srbiju, i nominalni BDP, i realni BDP u stalnim cenama, i BDP per capita u PPS (kupovna snaga). Kada neko tvrdi da se „u Srbiji manipuliše BDP-om”, u suštini implicira da su i Evrostat, EU i MMF u istoj „manipulaciji”, jer koristimo istu metodologiju i iste tabele.

2. U tekstu se problematizuje upotreba nominalnog BDP-a po glavi stanovnika kao argumenta za veći stepen razvijenosti. Međutim, upravo se na osnovu nominalnog dohotka po stanovniku, izraženog u npr. tekućim američkim dolarima, zemlje i razvrstavaju po stepenu razvijenosti prema metodologiji Svetske banke.
Svetska banka koristi bruto nacionalni dohodak po glavi stanovnika (GNI per capita, Atlas metod) u nominalnom izrazu za podelu zemalja na:
nisko dohotne, niže srednje dohotne, više srednje dohotne, visoko dohotne ekonomije.

Slične kriterijume (uz dodatne institucionalne i finansijske pokazatelje) koriste i MMF, OECD i druge međunarodne institucije. Prema tim kriterijumima, Srbija danas pripada grupi zemalja višeg srednjeg dohotka.

Dakle, nije reč o „igranju nominalnim brojevima” na nacionalnom nivou, već o primeni standardne međunarodne metodologije. Kada govorimo o cilju da Srbija pređe u najvišu dohotnu kategoriju, koristimo upravo one pokazatelje koji se koriste u celokupnoj međunarodnoj statistici.

3. U spornom tekstu se kaže da je ministar koristio nominalni BDP po glavi stanovnika (12.641 evra u 2024. i cilj 15.800 evra do 2027), a da je „pravi“, realni BDP po glavi u 2024. oko 8.900 evra, odnosno ~40% niži.

Upravo ti podaci, međutim, dokazuju suprotno od onoga što autor želi da sugeriše:

Prema Evrostatu (referentna 2020. godina), realni BDP po glavi stanovnika u Srbiji bio je 5.950 evra 2012, a 8.900 evra 2024. godine. To je kumulativni realni rast skoro 50% po stanovniku za 12 godina.

Dakle, čak i kada se eliminiše uticaj deflatora, realni dohodak po glavi u Srbiji je danas za polovinu veći nego 2012. Upravo brojevi koje autor citira ruše tezu da je napredak „samo nominalan“.

Što se tiče „40% razlike“ između nominalnog i realnog BDP-a u 2024: to je normalan rezultat kumulativnog deflatora od referentne 2020. godine. Nominalni i realni BDP su po definiciji različiti, i tako je u svakoj zemlji. Praviti od toga senzaciju znači ili ne razumeti, ili svesno zloupotrebljavati osnovnu definiciju realnog BDP-a.
Ključna metodološka greška u tekstu je poređenje nominalnog i realnog BDP-a po glavi stanovnika u istoj godini, uz zaključak da je „stvarni” dohodak „značajno niži” i da se time građanima „prodaje iluzija”.

U tekstu se navodi da se „u iole ozbiljnim analizama“ gleda BDP po kupovnoj snazi (PPS) u odnosu na EU i da je on „nešto preko 50%“. Saglasni smo da je BDP per capita u PPS veoma važan pokazatelj životnog standarda i konvergencije. Upravo zato: Prema najnovijim podacima Evrostata, Srbija je 2024. na nivou od oko 51 odsto proseka EU-27 kada se BDP per capita meri u PPS. To je primetno više nego pre desetak godina, kada je Srbija po PPS-u bila oko 40 odsto proseka EU.

U svom reagovanju Ministarstvo je navelo još niz pokazatelja koji nemaju direktne veze sa tekstom na koji je reagovalo.