Rehabilitovane 694 osobe

Kako je Danasu odgovoreno iz Ministarstva pravde, tokom 2007. rehabilitovano je 375 osoba, a do danas sudovi u Srbiji su odluku o rehabilitaciji nepravedno osuđenih doneli u 319 slučajeva. Rečje osobama koje su bile proglašene za narodne izdajnike, klasne ili političke neprijatelje i zbog toga su bili lišeni građanskih prava, državljanstva, celokupne imovine, a često i života. Većina političkih i ideoloških presuda podrazumevala je zatvorsku kaznu od nekoliko godina prinudnog rada.

Prema podacima Arhiva Srbije, ova institucija je do danas odgovorila na više od 300 od 1.200 zahteva okružnih sudova u Srbiji za dostavljanje dokumentacije potrebne za rehabilitaciju političkih neistomišljenika. Najviše zahteva za rehabilitaciju je bilo u vezi sa osobama koje su bile pripadnici četničkog pokreta i za osobe osuđene kao pristalice Informbiroa nakon raskida Jugoslavije sa Sovjetskim Savezom (SSSR), ali i zahteva potomaka pripadnika nemačke nacionalnosti iz Vojvodine. Spekuliše se sa podatkom od oko 65.000 članova Komunističke partije, koji su bili osuđeni zbog podrške SSSR u sukobu sa Jugoslavijom. Od suda su velika očekivanja i potomaka pripadnika Ravnogorskog pokreta, pripadnika Jugoslovenskog pokreta Zbor Dimitrija Ljotića.

Okružni sud u Beogradu je do danas primio 713 zahteva za rehabilitaciju, a rešio je ukupno 301 predmet.

Rehabilitovane osobe se smatraju neosuđivanim, a žrtve i njihovi naslednici imaju pravo na naknadu štete i povraćaj oduzete imovine. Da bi se rešilo pitanje oduzete imovine, potrebno je donošenje zakona o restituciji. Zakonom o rehabilitaciji uređuje se rehabilitacija osoba koje su bez sudske ili administrativne odluke ili sudskom ili administrativnom odlukom lišena, iz političkih ili ideoloških razloga, života, slobode ili nekih drugih prava od 6. aprila 1941. do 25. aprila 2006, kada je stupio na snagu taj zakon.

Među poznatijim ličnostima koje su rehabilitovane su Momčilo Ninčić, ministar spoljnih poslova u izbegličkoj vladi Kraljevine Jugoslavije za vreme Drugog svetskog rata, osuđen zbog verbalnog podržavanja četničkog pokreta, glumica Žanka Stokić, predsednik jugoslovenske vlade u izbeglištvu Slobodan Jovanović. Rehabilitovani su i književnik Dragoslav Mihailović, koji je bez suđenja oglašen krivim za neprijateljsku propagandu i upućen u zatvor na Goli otok, Borislav Pekić, Svetislav Stefanović, zatim vojvođanski industrijalac i veleposednik Đoka Dunđerski, ali i Anton Šuster, limar na dvoru Karađorđevića, kojeg su partizani streljali u jesen 1944.

Miroslav Perišić, direktor Arhiva Srbije, kaže za Danas da se i sudske presude nalaze u okviru dosijea, koji se nalaze u arhivu i da najviše zahteva ima za pripadnike četničkog pokreta i ibeovce.

– Na primer, za informbirovce ne postoje sudske presude. Oni su dobijali rešenja Narodnog odbora i po tom osnovu se dobija dokumentacija, jer tada nisu donošene prave sudske presude. U okviru zahteva za pripadnike četničkog pokreta ima dosta onih koji se vode pod kategorijama narodni neprijatelji. Ima dosta zahteva i od potomaka pripadnika nemačke nacionalnosti iz Vojvodine, ali mi nemamo te podatke – navodi Perišić.

On ističe da je Arhiv Srbije do danas odgovorio na više od 300 od 1.200 zahteva okružnih sudova u Srbiji za dostavljanje dokumentacije potrebne za rehabilitaciju političkih neistomišljenika.

Zakon o rehabilitaciji stupio je na snagu 17. aprila 2006. Većpolovinom oktobra iste godine donete su i prve presude. Prvi je, kao civilna žrtva rata, rehabilitovan šabački gvožđarski trgovac Nikola Despotović. Njega su 1943. likvidirali četnici, da bi ga komunisti posle rata proglasili državnim neprijateljem i konfiskovali njegovu imovinu. Okružni sud u Beogradu je prvu presudu doneo 17. oktobra iste godine. Tada su rehabilitovani vlasnik strugare u Kraljevu Miljko Petrović, poručnik JNA Kosana Miloševići dr Momčilo Ninčić.

Ivana Ramić, portparolka Okružnog suda u Beogradu, kaže za Danas da je taj sud do danas primio ukupno 713 zahteva za rehabilitaciju, a da je rešen ukupno 301 predmet.

– Usvojeno je 194 zahteva za rehabilitaciju, odbijeno je šest, dok su ostali zahtevi rešeni na drugi način, na primer poslati drugom sudu na nadležnost, odbačeni… Zahtevi se odmah po prijemu zavode u upisnik i dodeljuju sudiji u rad. Prema godišnjem rasporedu sudija, po zahtevima za rehabilitaciju postupa devet veća. Veća su sastavljena od troje sudija. Kako se većina zahteva podnosi bez propratne dokumentacije, sud u skladu sa svojim zakonskim ovlašćenjima pribavlja potrebna dokumenta od nadležnih državnih organa i organizacija, koji su dužni da ih na zahtev suda dostave u roku od 60 dana – navodi Ramić.