Prčanj (1): O moreplovcima, trgovcima i ratnicima

Prčanj se prvi put pominje još u 13. veku i poznat je po pomorstvu, trgovini, kulturnim spomenicima i bokeljskim ratnicima. U 14. veku Prčanj se nalazio na visini od 400 metara, na sredini brda Vrmac, ili kako kažu meštani – u po brda. Česte posete gusarskih brodova naterale su meštane da grade kuće tako visoko u brdu. Iz tog perioda 14-17. vek, ostala je samo župna crkva, posvećena rođenju Blažene Djevice Bogorodice Marije. Izgrađena 1399. godine, skoro da je potpuno oronula, predstavlja jedinstven spomenik kulture. Meštani je zovu Gornja crkva.

Bogosluženja su se obavljala sve do 1913. godine, kada je završen Bogorodičin hram na obali mora. Hram je počeo da se gradi 1789. godine, ali je imao pauzu od 60 godina u gradnji, pa je završen 1913. Tom prilikom prenesen je oltar iz stare Gornje crkve u Novi hram. Ova veličanstvena Crkva je građena u renesansno-baroknom stilu, ima dugo prilazno stepenište, pročelje sa dorskim i korintskim stubovima i kupolu visoku 31 metar. Crkvu krase umetnička dela Meštrovića, Tomanovića, Lubarde, Rosandića, Radauša, Milunovića, kao i Voje Stanića i Mihaila Jovićevića Muje. U Crkvi se nalazi i počasna zastava – Merito Navalo, koju je dobio kapetan Ivo Vizin iz Prčnja, prvi Južni Sloven koji je oplovio svet. Na jedrenjaku – Splendido, 1852. godine pošao je iz Antverpena, preko Atlantika, Južne Amerike, Rta Horn, Tihog Okeana, Afrike nazad u Evropu. Putovanje je trajalo 7 godina, na brigantinu – vrsti jedrenjaka kojim se opsluživalo 11 mornara.

Bogorodičin Hram u Prčnju, posvećen Rođenju Bogorodice, najveća je crkva Južnog Jadrana, veća je čak i od Dubrovačke katedrale. Arhitektura ovog izuzetnog spomenika kulture je Venecijanac Bernardino Makaruci. Ispred Hrama su biste Petra Petrovića Njegoša, Ive Vizina, kapetana Joze Đurovića, nadbiskupa barskog i primaša srpskog Andrije Zmajevića, Štrosmajera, Andrije Miošića, Frana Učelinija i Don Nika Lukovića, župnika prčanjskog.

Vladika Petar Petrović Njegoš je voleo Prčanj i u njemu je često boravio. Na kući pored mora, u kojoj je odsedao, nalazi se spomen-ploča i tu je nastala Njegoševa pesma, Letnje kupanje na Perčanju.
U blizini Bogorodičinog Hrama nalazi se Samostan Svetog Nikole, star 300 godina. Samostan je bio središte kulture; tu je bila Osnovna škola, Škola za pomorce i apoteka. Trenutno se renovira i na spratnoj ploči mogu se videti izuzetno očuvane drvene grede od Sibirskog ariša, vrste bora koji je korišćen i prilikom gradnje Venecije. U samostanu je planirano da bude smešten budući ekumenski centar, koji će se zvati „don Branko Zbutega“, kaže don Ivo Ćorić, prčanjski župnik i upravitelj ekumenskog centra. Bogorodičin hram se takođe povremeno renovira. „U saniranje Hrama uključeni su svi meštani, bez obzira na veroispovest. Visina dara nije bitna, nego je bitno srce“, veli don Ivo Ćirić. U Prčnju se nalazi i pravoslavna crkva Svetog Petra Cetinjskog. „Saradnja je izvanredna“, ističe don Ivo.