Prkosan svod šahove palate

U mesopotamski prostor su svojevremeno prodrla, i njim vladala dva iranska naroda: Parćani, koji su i osnovali Ktesifon, a zatim, po drugi put – Persijanci. Njihove dinastije, Arsakidi i Sasanidi, bili su ljuti suparnici Rimske imperije, s kojom su često vodili iscrpljujuće ratove. Ktesifon je tada bio pulsirajući velegrad na levoj obali Tigra; jedan ogroman bazar na Putu svile i sabirno mesto brojnih kultura. Na svom vrhuncu je imao preko pola miliona stanovnika. Silueta grada bila je prepoznatljiva po brojnim kupolama, koje su, doduše, korišćene i ranije u Elamu i Mesopotamiji, ali su u eri Sasanida dostigle znatno veće dimenzije.

Odavde je samovoljno vladao „Kralj kraljeva Irana i ne-Irana“, a jedan od najznačajnijih je bio Kosru I, nazvan Anuširvan – „Besmrtna duša“. Na svoj dvor u Ktesifonu pozvao je filozofe, naučnike i lekare iz svih delova carstva, kao i strance iz Vizantije i Indije. Uvedena je verska tolerancija, pa je grad na Tigru postao i veliki centar nestorijanstva. Na taj način su, krenuvši odavde, prvi hrišćani stigli u Kinu. Dela Platona i Aristotela, koja su u vreme Justinijana izbacivana iz vizantijskih biblioteka, prevedena su na persijski jezik, i preživela su u Sasanidskom carstvu. U Ktesifonu su se izvodile drame Sofokla i Euripida, a osmišljen je novi kolektivni sport – polo, koji postoji i danas. Ustanovljena je i riterska kultura: posebna ratna oprema, kodeks časti, turniri, dvoboji i dvorska literatura s minstrelima („minezengerima“).

Ipak, na kraju, halif je porazio šaha. Arapi su osvojili sasanidsku prestonicu 637. godine, i doneli islam. Nakon toga je ovaj, inače više puta razaran grad, konačno napušten. Plašt tišine je pokrio njegove ruševine i ostalo je samo pamćenje. Ali, taj „dijalog sa znacima odsutnosti“ ponovo oživljava Ktesifon, i trajno ga vraća na mapu uma.