Lokalna proizvodnja značenja

P { text-indent: 2.5cm; margin-bottom: 0.21cm; direction: ltr; color: rgb(0, 0, 0); line-height: 150%; widows: 2; orphans: 2; }P.western { font-family: „YHelvetica“; font-size: 12pt; }P.cjk { font-family: „Times New Roman“,serif; font-size: 12pt; }P.ctl { font-family: „Times New Roman“,serif; font-size: 10pt; }

Ruralna stvarnost i dalje je bila udaljena od apstraktnih pitanja identiteta; vidici se nisu pružali dalje od svakodnevnog preživljavanja. Pobuna seljaka u Lupoglavu, na feudu Marenfels, 1847. protiv barona Briđida i pohlepe njegovih upravnika, svedoči o svagdašnjim problemima sela: o tlačenju, gladi i pobuni kao jedinom načinu da se odbrane dostojanstvo i osnovna prava.

Ali koje identitete/identifikacije pronalazimo u Istri? Koje osećaje pripadnosti? Prema istoriografiji i iz današnje perspektive, možemo nazreti uobičajene Italijane, Hrvate i Slovence. Uistinu, pozivajući se na učenije autore, videćemo Italijane i Slovene: dovoljno je pročitati jedan broj Faville. Jedna neodređena slovenska pripadnost bila je aktuelna još 1870, prema Miju Mirkoviću, poznatom hrvatskom i istarskom ekonomisti. Ali tragajući još dublje, ispod jezičke diskriminante, pronalazimo ili osećaj regionalnog istarskog identiteta ili, rekli bismo, podnacionalne ili podregionalne grupe.

Bilingvalni Stanković, koji je bio uključen u slovenski ruralni svet i u svet najuglednijih akademija svog vremena, bio je više nego bilo koji drugi istarski intelektualac izraz istrijanstva zasnovanog na teritoriji i istoriji provincije koju bismo danas odredili kao istorijsku regiju. Bio je to identitet koji se nije razlikovao od regionalnih identiteta Štajerske, Bavarske, Sicilije ili Korzike, bez obzira na dvojezičnost. Karl Černig u svojoj monumentalnoj studiji o etnografiji austrijske monarhije (Beč, 1857) opisao je Istru u množini, kao mnogostrukost identiteta. Prelazeći poluostrvo, utvrdio je postojanje sledećih stanovnika: Italijana, u neprekinutom pojasu između Trsta, Milja i Pule; Slovenaca, u severnom delu; Srbo-Hrvata, koji su stigli na poluostrvo u VII veku; Srba, koji su kao Morlaci stigli u XVI veku. Bez obzira na upotrebljene definicije, pozivajući se na slaviste iz bečkih akademskih krugova, kao, na primer, na Šafarika, za Černiga Istra je prevashodno bila obeležena zonama jezičkog preklapanja: slovenačkog i hrvatskog preklapanja, u središnjem i severnom delu; preklapanja između italijanske Istre i slovenske Istre, nerazmrsiv prostor budući da su mesta u unutrašnjosti (Pazin, Buzet, Motovun, Labin, Plomin), kao i glavni gradovi ostrva Cres, Osor, Krk i sama Rijeka, jezički pretežno bila italijanska, ali smeštena usred slovenskih teritorija. Ali to nije sve. Kao ni u jednoj drugoj provinciji u carstvu, Černig je u okviru ovih nacionalnih grupa uočio dalje podele. Slovenci su se delili na Šavrine, Brežane i Brkine (stanovnici sa obronaka Krasa). Srbo-Hrvati na one sa obale (posebno u Kvarneru), one s brda i na Bezjake i Fučke iz unutrašnje Istre i Krasa. Srbi su bili podeljeni na Morlake (istarska Morlakija), uskoke i Crnogorce (selo Peroj kraj Pule). A onda su tu bile zajednice albanskog porekla i Ćići, Istrorumuni, na padinama Učke. Černig svedoči da je video slovenizovane Hrvate, kroatizovane Slovence, kroatizovane Italijane, italijanizovane Hrvate; ukratko, preklapanje i raslojavanje običaja i jezika. Po njegovom mišljenju, Istra je bila jedna od najkomplikovanijih oblasti carstva, zbog zajedničkog prisustva tako različitih zajednica.

Černig se i danas smatra posebnim slučajem. Hrvatska istoriografija i etnografija već decenijama pokušavaju da minimalizuju mešovitost Istre. Černig je navodno izneo gledište gospodara, ne uočavajući tri istorijske nacije (hrvatsku, slovenačku i italijansku), skrivene i kamuflirane lokalnim ruhom. Stiče se utisak o strahu da bi cepanje slovenačke i hrvatske komponente u manje, jezički hibridne celine moglo da oslabi hrvatske i slovenačke nacionalne i kulturne pretenzije u Istri, u odnosu na italijanski deo. Bila je to zemlja naseljena ljudima zatvorenim u lokalnu sredinu, ljudima koji su izmicali zvaničnoj istoriji. Činjenica je da kulturna antropologija danas ne bi imala problema da popiše mnoštvo specifičnih zajednica u svakom delu Istre iz XIX veka, dok istoriografija, etnografija i istorija književnosti odbijaju pristup po kome se prethodno ne izvrši analiza prošlih društava.

Nastavlja se