U brzom ritmu retail investitora

Opšte je poznata činjenica da je tržišni materijal za domaće tržište kapitala nastao kao posledica delovanja privatizacionih zakona, a inicijalni postprivatizacioni procesi konsolidacije vlasništva već privatizovanih preduzeća, kao i procedure koje je bilo moguće primeniti u tom procesu nisu ukazivali na mogućnost intenzivnijeg razvoja, kako tržišta tako i samih procedura. I dok su domaći eminentni stručnjaci odgovorno tvrdili da će berza kao institucija odumreti brzo nakon završetka privatizacije i tranzicije, prethodna godina iznedrila je jake signale koji bi mogli suštinski da odrede razvoj tržišta kapitala, odnosno Beogradske berze kao instituciju čija osnovna funkcija nije transfer vlasništva, što je bila najglasnije zastupana teza stručnjaka, već realokacija viškova likvidnosti. To je, dakle, mesto pribavljanja najjeftinijeg kapitala za finasiranje konkurentske utakmice srpskih kompanija.
Ono u šta su mnogi bili uvereni je činjenica da jeste dominantna struktura klijenata koji participiraju u trgovanju akcijama na Beogradskoj berzi takva, da se kao prodavci javljaju isključivo oni koji su akcije dobila kroz proces privatizacije, dok se na strani tražnje javljaju domaća i strana lica koja svoju aktivnost usmeravaju ka konsolidaciji već postojećeg vlasništva. Takva situcija jeste bila dominantna do početka prošle godine i do tada se zaista i moglo tvrditi da se na berzi pre radi o tržištu firmi, a ne o tržištu kapitala. Jedan od ključnih razloga kojom se takva tvrdnja mogla potkrepiti svakako je neadekvatan način na koji je Republika Srbija, posredstvom Akcijskog fonda, prodavala pakete akcija u svom vlasništvu. Trgovanje metodom minimalne cene sigurno nije bio najefikasniji način za razigravanje tržišta kapitala i njegovo usmeravanje u prvacu kreiranja izvora najjefitinijih sredstava kojim se finansira razvoj privrede. Kada se tome doda i loša zakonska regulativa koja je omogućila postupak preuzimanja iz koga su proizilazile gotovo samo afere, zaista čudi kako je ovo tržište pokazalo performanse nedvosmisleno identifikovane tokom prethodne godine.
Kao što se iz grafika 1. može videti, krajem prethodne godine registrovan je snažan porast aktivnosti domaćih fizičkih lica, „retail“ investitora, odnosno učesnika na tržitu sa osnovnim ciljem da svoju participaciju iskažu kroz kapitalnu dobit u trgovnju. Fizička lica još uvek ne učestvuju u većoj meri u ukupnoj tražnji (njihovo učešće je tek krajem 2006. godine dostiglo vrednost od 20 odsto realizovane tražnje). Međutim, aposolutna vrednost koju „retail“ investitori realizuju kao kupci u ovoj godini povećana je za više od 25 odsto. Godišnja medijana vrednosti kupovine koji realizuju ovi investitori iznosi više od 29 miliona dinara, dok je prosek za 2006. godinu na nivou od 37 miliona dinara. Karakteristika ove vrste klijenata jeste da oni svoji učešće intenziviraju u periodima kada tržište beleži snažne stope rasta (što je slučaj sa drugom polovinom 2006. godine) i da u slučaju promene trenda imaju sklonost da rapidno smanjuju svoje aktivnosti. Takva situacija zabeležana je tokom prvog kvartala 2005. godine, ali je dugoročni uzlazni trend, koji je tada formiran, preživeo korekciju koju je tržište zabeležilo.
Podaci iz grafika 2. govore o količini naloga ispostavljenih u BELEX sistem za trgovanje. Grafički je prikazan ukupan broj ispostavljenih kupovnih naloga ne tretirajući njihovu pojedinačnu vrednost. U 2006. godini prosečan broj novoispostavljnih naloga kupovine na dnevnom nivou iznosi 188 naloga. Ukoliko se posmatra samo poslednji kvartal, prosečan priliv iznosi 223 novih naloga kupovine koje su ovi investitori realizovali.
Ukoliko se posmatra učešće fizičkih lica u vrednosti prometa na strani prodaje, primećuje se da je struktura drastično promenjena u odnosu na prethodne godine. Jedan od razloga za opadajući trend učešća fizičkih lica, pored smirivanja privatizacionih aktivnosti, sigurno predstavalja i veliki procenat trgovanja akcijama banaka, kod kojih su se kao prodavci najčešće javljala pravna lica. Promene u strukturi onih koji intenzivno trguju, a posebno rast učešća tzv. sitnih investitora višestruko je značajan, jer njih prevashodno karakteriše sklonost ka popunjavanju praznog prostora koji postoji u cenovnim rasponima (spread-u) u knjizi naloga, što za posledicu ima povećanje likvidnosti i intezivnije trgovanje usled smanjenog cenovnog raspona.