Foto: Iz zbirke SANU
Večeras, od 20 sati u kragujevačkoj Gradskoj galeriji „Mostovi Balkana” je otvaranje izložbe „Uroš Predić i njegova dela u Srpskoj akademiji nauka i umetnosti”. Po rečima organizatora postavka predstavlja izuzetnu priliku da se sagleda umetnički opus jednog od najznačajnijih srpskih slikara, kroz izbor dela iz zbirke SANU.
Uroš Predić rođen je u Orlovatu 25. novembra (7. decembra) 1857. godine kao najmlađi od petorice sinova u porodici sveštenika Petra Predića. Uroš je crtao i slikao od najranijeg detinjstva. Osnovnu školu završio je u Orlovatu i Crepaji, a nemačku Realnu gimnaziju u Pančevu.
Školske 1876-1877. godine upisuje Akademiju u Beču, i ubrzo kao odličan student dobija stipendiju Matice srpske. Pošto je odslužio vojsku, 1881. Predić stupa u privatni atelje prof. Kristijana Gripenkerla, a 1882-1883. postaje njegov asistent i saradnik i radi na zidnim dekoracijama za Gornji dom bečkog Parlamenta. Godine 1884. Predić postaje asistent Zigmundu Lalemanu, kod čijeg je prethodnika na Akademiji Karla Basa učio.
Napušta mesto asistenta 1885. godine i vraća se u rodni Orlovat, ali 1886. prelazi kod brata Stevana u Beograd. Zatim se 1890. seli u Novi Sad gde otvara atelje. U Beograd se vraća 1909. godine, posle posete Italiji, i nastanjuje se uz brata Josifa, profesora Trgovačke akademije, u Svetogorskoj 27, gde je Josif sagradio kuću i pozvao Uroša da, u sklopu njegovog porodičnog doma, podigne svoj atelje i stan.
Celog života sledio je, u Beču usvojeni, akademski realizam formiran na tradicionalnom klasicističkom i romantičarskom slikarstvu.
U toku svog dugog i plodnog stvaralačkog života izradio je mnoge ikone i ikonostase i smatra se jednim od poslednjih srpskih velikih ikonopisaca. Bio je uspešan i tražen portretista, proslavile su ga žanr scene i istorijske kompozicije.
Prvi put samostalno izlaže u Građanskoj kasini u Beogradu 1888.; potom 1904. izlaže na Prvoj jugoslovenskoj umetničkoj izložbi u Beogradu, a zatim više puta širom Srbije i Vojvodine. Pisao je o umetnosti, retko, ali je davao i pouke mladim slikarima. Kao slikar i neumoran pregalac na polju kulture dobio je mnoge nagrade i priznanja.
Jedan je od osnivača (1904. godine) i dugogodišnji predsednik Društva srpskih umetnika Lada. Prvi predsednik novoosnovanog Udruženja likovnih umetnika postaje 1919. godine.
Stupio u sva prava i dužnosti pravih Akademika
Postavši 30. januara 1884. godine dopisni član Srpskog učenog društva, Uroš Predić je proglašen za počasnog člana Srpske kraljevske akademije 15. novembra 1892, za dopisnika Akademije umetnosti SKA 26. januara 1909, a pravi član SKA postao je 3. februara 1910. Zbog balkanskih i Prvog svetskog rata, koji je usledio, Predić je izložbu svojih slikarskih radova na Svečanom skupu SKA organizovao tek 7. marta 1920. i tako „stupio u sva prava i dužnosti pravih Akademika”.
Neposrednije angažovanje u Akademiji vezano je za njegovo konačno preseljenje u Beograd 1909. godine. Preuzimao je i neke zvanične funkcije i predstavljao Akademiju na pojedinim događajima. Učestvovao je u radu tela SKA, na brojnim sastancima i skupovima Akademije umetnosti SKA, odnosno kasnije Odeljenja likovne i muzičke umetnosti Srpske akademije nauka gotovo do pred smrt.
Umro je u Beogradu 11. februara 1953. godine, a njegovo telo je bilo izloženo u holu SAN odakle je preneto u Orlovat gde je slikar sahranjen.
Jedan od ključnih izvora za razumevanje profesionalne biografije Uroša Predića su autobiografski dokumenti, danas u fondu Arhiva SANU, koje je umetnik sastavio u zrelom dobu, a na zahtev Srpske kraljevske akademije.
Poklonio portete šest predsednika Akademije
Dela Uroša Predića koja danas čuva SANU nastajala su u periodu od 1911. kada umetnik slika portret filozofa, matematičara, paleontologa Branislava Petronijevića (1875-1954), do 1943. kada nastaje portret matematičara Mihaila Petrovića – Mike Alasa (1868–1943).
Prvi Predićev neposredni umetnički angažman za Akademiju, na poziv SKA, tokom 1914. godine bila je izrada ilustracija za Srpske narodne junačke pesme (sa slikama), štampane 1922. godine u okviru fonda Zadužbine Dimitrija Stamenkovića.
Za života umetnik je sukcesivno Akademiji poklanjao portrete šest njenih predsednika: filologa, istoričara i političara Stojana Novakovića (1842-1915, predsednika SKA od 1906. do 1915), geologa i političara Jovana Žujovića (1856-1936, predsednika SKA od 1915. do 1921), geografa, etnografa, filozofa Jovana Cvijića, (1865-1927, predsednika SKA u dva mandata od 1921. do 1927) pravnika, istoričara, pisca i političara Slobodana Jovanovića (1869-1958, predsednika SKA od 1928. do 1931), matematičara Bogdana Gavrilovića (1863-1947, predsednika SKA od 1931. do 1937) i slaviste Aleksandra Belića (1876-1960, predsednika SKA i SAN sa najdužim mandatom od 1937. do 1960), kao i trojice akademika – Brane Petronijevića, Mike Alasa, a povodom svog 90. rođendana Predić Srpskoj akademiji nauka poklanja i portret kolege slikara i prijatelja Marka Murata (1864-1944).
Testamentom je Akademiji ostavio slike za koje je intimno bio vezan: mladalačke portrete dveju istaknutih intelektualki i boraca za ženska prava, budućeg filozofa Ksenije Atanasijević (1894-1981) nastao u vreme njene pauze u studiranju i vajarke Vuke Velimirović (1888-1965), kao i vedutu Beograda slikanu sa umetnikovog balkona 1918. godine, pred kraj Prvog svetskog rata. Svi ovi portreti i pejzaž danas su deo Umetničke zbirke.
U SANU se danas čuvaju i Predićevi portret kompozitora Petra Krstića (1855-1957) iz 1925. godine i jedna ikona Svetog Dimitrija iz 1923, koje su Muzikološkom institutu SANU, odnosno Biblioteci SANU, poklonili članovi porodice P. Krstića posle kompozitorove smrti, odnosno potomak poručioca ikone iz porodice Zuber početkom 21. veka.
Tako je većinu Predićevih radova Akademiji donirao sam autor, za života i testamentom, svesno odlučujući kako će biti reprezentovan u okrilju ove institucije čiji je član bio.
Slikar istorijskog, herojskog, prosvetiteljskog žanra
Gotovo svi portreti u Akademijinoj kolekciji imaju svoje replike. Predićevi portreti predsednika SKA rađeni su u dve varijante. Prvobitni portret Stojana Novakovića iz 1913, koji je danas na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, Predić je čuvao u svom ateljeu, replika za Akademiju nastaje 1914-1920. Portret Jovana Žujovića za Akademiju nastaje 1918-1921, a 1922. Predić slika repliku za portretisanog. Dve varijante Cvijićevog portreta za Akademiju i za portretisanog, koji danas čuva Muzej grada Beograda, nastaju 1923. godine.
Verzije portreta Slobodana Jovanovića nastaju 1930. prvo za Akademiju, pa za portretisanog. Portret Bogdana Gavrilovića kao poklon protretisanom naslikan je 1924, varijanta za Akademiju potpisana je 1935. godine. Varijante portreta Aleksandra Belića naslikane su 1940. godine jedna za drugom, prvo za Univerzitet (danas u Rektoratu beogradskog Univerziteta), pa za Akademiju. I Kseniju Atanasijević Predić portretisao u dva navrata 1917. godine, prvi portret je u svom domu čuvala naučnica, a drugi je umetnik držao u svom ateljeu i zaveštao ga je Akademiji.
U Akademijinom fondu Predić je danas prikazan prvenstveno kao hroničar društva, kroz likove istaknutih naučnika i umetnika, akademika i časnika Akademije, kao i drugih istaknutih intelektualaca, ali, posredno, kroz crteže i reprodukcije i kao slikar istorijskog, odnosno herojskog, prosvetiteljskog žanra u sferi ilustracije knjiga, a kroz legat Novaka Zubera Biblioteci SANU i kao autor religioznog slikarstva.
Jednom vedutom, intimnim umetničkim delom, Predić je u Akademiji želeo da ostavio trag o svom raspoloženju, o ličnom impulsu, o sebi kao o slikaru prirode, ali, sudeći prema signaturi na delu i šire – kosmosa, u koji je slikar bio filozofski zagledan, a čiji je čovek samo sićušni deo, dok su sudbina čovečanstva i sve njegove brige, patnje, ratni vihori, gotovo neprimetni u sklopu moćne nepromenjivosti i mira univerzuma.
Izložba „Uroš Predić i njegova dela u Srpskoj akademiji nauka i umetnosti” u Gradskoj galeriji „Mostovi Balkana” u Kragujevcu otvorena je do 27. maja.
Više vesti iz ovog grada čitajte na posebnom linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
