Foto: Promo Kulturni centar Vojvodine “Miloš Crnjanskiˮ započeo je objavljivanje kapitalnog projekta “Manifesti srpske avangarde 1902–1934”, koji je priredio profesor dr Gojko Tešić, a u prvom od ukupno dva toma, obuhvaćen je period od 1902. do 1923. godine, u kojem se, na više od 650 stranica nalaze, prvi put na jednom mestu, osim tekstova osnovne građe, i manifesti, programi, proglasi, leci, programske parole i drugi dokumenti avangardista.
Ovu hrestomatiju čine i uvodni tekstovi o teoriji i istoriji manifesta kao književne vrste Adrijana Marinoa, Aleksandra Flakera, Dragana B. Boškovića i Branislava Oblučara, kao i ilustracije: naslovne stranice listova i časopisa, karikature, ilustracije, fotografije autora u izboru, autografi rukopisa itd, saopštio je izdavač.
Studija sadrži i beleške o izvorima i preštampavanjima, napomene, komentare, relevantnu literaturu uz građu hrestomatije i drugo.
Celokupna građa prikupljana je u različitim institucijama širom bivše Jugoslavije – u Zagrebu u Univerzitetskoj i nacionalnoj biblioteci Hrvatske, Nacionalnoj i u Univerzitetskoj biblioteci u Ljubljani, kao i u Narodnoj biblioteci Bosne i Hercegovine u Sarajevu, Narodnoj i Univerzitetskoj biblioteci u Beogradu, Matici srpskoj u Novom Sadu i u drugim institucijama.
“Kada su manifesti u pitanju, mislim da sam ovim istraživanjem razbio pojam manifesta u onom klasičnom, kanonskom smislu da je manifest samo striktno programski tekst koji demonstrira bitku za neki izam. Tako, pored manifesta u klasičnom smislu, ima i pesama koje su manifestnog karaktera, ima takvih i književno-kritičkih tekstova a ima i proznih segmenata koji su programskog karaktera. Stoga i mislim da je ovo knjiga koja će uzbuditi duhove, a svakako je knjiga koja otvara vidike, koja razbija kanonsku odrednicu šta jeste manifest”, naveo je Tešić.
Prema njegovim rečima, biće uzbudljivo jer oni koji će želeti da ospore takvo viđenje manifesta kakvo izlaže u ovoj hrestomatiji, moraće to dobro da argumentuju.
“Svakako će biti i onih kojima će ovo delo biti prozor u književnu istoriju koja je u periodu avangarde bila uzbudljiva u svakom smislu jer su se u tom periodu naše književnosti dešavale epohalne stvari”, izjavio je Tešić povodom izlaska iz štampe prvog toma njegove hrestomatije.
Tešić je dodao da se radi o delu njegovog višedecenijskog istraživačkog rada o avangardistima i da je ovu knjigu priredio uz veliku pomoć dr Ive Tešić, naučne saradnice Instituta za književnost i umetnost u Beogradu.
“Obimnu hrestomatiju koja je bila u rukopisu, nazvao sam ‘avangarda u četiri varijante’, a volim da je i karakteristično naznačim ‘4=1’, što podrazumeva slovenačku, hrvatsku i srpsku, kao i avangardu Mađara u Jugoslaviji, što je, po mom viđenju, odrednica koju svakako treba koristiti jer to su bile jugoslovenske avangarde”, naveo je Tešić.
Prema njegovim rečima, to je bilo karakteristično i za potonji period neoavangarde koja se tokom 1970-ih i 1980-ih godina dešavala na istom tom prostoru.
Reč je o građi koja je, kako je naveo, bila u rukopisu gotovo dve, tri decenije.
Tešić smatra da ništa nije slučajno, jer izdavač nosi ime po Crnjanskom koji je bio jedan od najznačajnijih predstavnika avangardista, a obuhvata sve: rođen je na prostoru Mađarske, stvarao je i u hrvatskoj sredini iz koje je došao u srpsku.
“Zanimljive su to putanje i u književnoistorijskom i u biografskom smislu. Upravo sam u ovim istraživanjima došao do podataka da je Zagreb tih ratnih godina, od 1914. do 1918, bio izuzetno važan centar za manifestovanje onoga što pripada srpskoj avangardi.
Crnjanski je skoro sve najznačajnije rane radove objavio u zagrebačkom ‘Savremeniku’, kao i u ‘Književnom jugu’ tako da se može govoriti i o segmentu zagrebačke književne avangarde, odnosno o prožimanju hrvatske i srpske, a donekle i slovenačke, avangarde”, kazao je prof. Tešić.
Drugi tom “Manifesta srpske avangarde” biće objavljen do kraja ove godine, a obuhvataće period od 1923. do 1934. godine, piše SEEcult.org
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
