Posveta velikom slikaru, piscu, disidentu, logorašu i humanisti Jozefu Čapskom, svedoku 20. veka

Ovaj događaj se priređuje u okviru predsedavanja Poljske Evropskoj uniji, a na početku večeri biće prikazan dokumentarni film o ovom velikanu, „Jozef Čapski, svedok veka“ (engleski titlovi), nakon koga će se voditi razgovor sa gostima, poznavaocima života i dela ovog velikog humaniste.

U razgovoru (na francuskom, uz prevod na srpski) učestvovaće Andžej Volski, režiser prikazanog filma, Vera Mihalski, direktorka izdavačke kuće Noir sur Blanc, Stanislas Pjere, direktor Francuskog instituta u Srbiji i Jacek Multanovski, zamenik direktora Poljskog instituta u Beogradu.

Jozef Čapski, rođen 1896. u Pragu (Austrougarska), preminuo 1993. u Mezon-Lafitu (Francuska), bio je poljski slikar, kritičar umetnosti, pisac, koji je pripadao krugu intelektualaca okupljenih oko časopisa Kultura, čuvenog mesečnika poljske disidencije u Francuskoj. Čapski je proživeo mnoge evropske turbulencije tokom svojih devedeset šest godina života. Studirao je prava u Sankt Peterburgu tokom ruske revolucije, studirao slikarstvo u Varšavi i Krakovu. Kao poljski rezervni oficir borio se protiv okupacionih nacističkih snaga u prvim nedeljama Drugog svetskog rata, a onda bio zarobljen od strane Sovjeta.

Bio je zatočen u logorima Starobielsk i Griazovec, gde je zarobljenicima držao predavanja o Marselu Prustu i njegovom „Traganju za izgubljenim vremenom“. Istraživo je ubistva poljskih intelektualaca u Katinju, koje je naredio Staljin, a za koje su krivili Nemce…
Čapski se nakon rata nikada nije vratio u Poljsku.

Nastanio se u regionu Pariza sa svojom sestrom i intelektualcima okupljenim oko poljskog časopisa Kultura, neumorno je radio na tome da predstavi drugima velika imena poljske kulture, poput Česlava Miloša i Vitolda Gombroviča, ali i da predstavi sudbinu svoje domovine nakon rata. Čapski je bio istaknuta javna ličnost, ali pre svega bio je slikar koji je uvek isticao je da je slikarstvo dalo smisao njegovom životu.

O dokumentarnom filmu „Jozef Čapski, svedok veka“ (reditelj Andžej Volski, Francuska, 2015, 58’): Mesto Jozefa Čapskog u istoriji 20. veka jedinstveno je, zbog njegove izuzetne ličnosti kao pisca i slikara. Život ga je vodio kroz revolucije i ratove. Postavljen sudbinom u središte odlučujućih događaja za istoriju Evrope, Čapski je žestoko proživeo svoj vek.

Film prati njegov životni put, a realizovan je zahvaljujući arhivama reditelja Andžeja Vajde, kao i nemačkim i francuskim televizijskim arhivima, tako da imamo privilegiju da u filmu slušamo Jozefa Čapskog kako na četiri jezika (poljskom, ruskom, nemačkom i francuskom) prepričava roman svog života.

Slikar, ilustrator, pisac, esejista, kritičar, ali i čovek od akcije u turbulentnim vremenima u kojima je živeo – vojnik u poljsko-boljševičkom ratu, zarobljenik u logorima za ratne zarobljenike SSSR-a tokom Drugog svetskog rata, vojnik Andersove armije, major Poljske vojske u potrazi za „nestalim” poljskim oficirima u Katinu. Suosnivač pariske „Kulture“, intelektualac koji se susretao sa istaknutim ličnostima svog vremena: Andersom, De Golom, Ahmatovom, Kamijem i Malroom. ..

U razgovoru (na francuskom jeziku, uz prevod na srpski) učestvuju: Andžej Volski, reditelj, autor dokumentarnog filma o Juzefu Čapskom Vera Mihalski-Hofman, predsednica Fondacije Jan Mihalski, direktorka izdavačke kuće Noir sur blanc (Pariz) Stanislav Pjere – direktor Francuskog instituta (moderator) Jacek Multanovski – zamenik direktora Poljskog instituta (uvod).

Vera Mihalski-Hofman rođena je u Bazelu, u Švajcarskoj, detinjstvo je provela u Kamargu u Francuskoj, a studirala na Institutu za međunarodne i razvojne studije u Ženevi. Godine 1987. ona i njen suprug poljskog porekla Jan Mihalski, osnovali su izdavčaku kuću Noir sur Blanc u Monrišeu.

Njihova ambicija u to vreme bila je da grade mostove između kultura i naroda Evrope sa obe strane gvozdene zavese objavljivanjem beletrističkih i nefikcionalnih tekstova koje su smatrali vrednim. U Parizu su kupili čuvenu poljsku knjižaru „Librairie polonaise“, a godinama kasnije razvili su Libella Group, koja danas obuhvata desetak izdavačkih kuća u Švajcarskoj, Francuskoj i Poljskoj.

Vera Mihalski-Hofman osnovala je 2004. Fondaciju Jan Mihalski za pisanje i književnost, u Monrišeu. Fondacija je posvećena sećanju na njenog supruga, s ciljem da nastavi njihovu zajedničku posvećenost pisanoj reči, podrži književno stvaralaštvo i podstiče čitanje. Zbog svog višestrukog doprinosa i aktivnosti na polju umetnosti, književnosti i multikulturalnosti koju predstavlja, Vera Mihalski-Hofman odlikovana je sa nekoliko švajcarskih, francuskih i poljskih nagrada i priznanja. Pored toga, aktivna je ambasadorka dobre volje Uneska od 2016. godine.

Reditlj Andžej Volski živi u Francuskoj, snimio je oko 40 filmova za francusku televiziju, kao i za BBC i poljsku TVP. Specijalizovao se uglavnom za biografske i istorijske filmove, a poznat je i kao koscenarista filma Agnješke Holand „Evropa Evropa“, koji je bio nominovan za Oskara 1991.
Filmografija: „Mesečnik kulture“ (1985) u saradnji sa Agnješkom Holand – istorija Književnog instituta u Mezon-Lafitu; „Kor“ (1988) – istorija članova „Komiteta za zaštitu radnika“; „Čapski“ (1985) – u saradnji sa Agnješkom Holand – film o životu Jozefa Čapskog.

Tu su i filmovi „EmisariI“ (1987) – tri kurira, (Jan Novak-Jezjoranjski, Ježi Lerski i Jan Karski, otkrivaju nepoznate činjenice o svojim ratnim misijama u Londonu, Vašingtonu i Poljskoj, „Moji Gombrovič“ (1989) – Serija intervjua u kojima Vitold Gombrović govori ne samo o savremenoj umetnosti, već i o svojim fobijama i tugama; „Jan Lebenštajn“ – pilotski dnevnici (2000); „Vitold Gombrovič“ (2000) – portret pisca.