„Njegov odlazak je veliki gubitak za srpsku kulturu“: Svetislav Basara za Danas o Filipu Davidu

Filip David, jedan od najvažnijih pisaca našeg prostora, javni intelektualac i građanski aktivista koji je svojim društvnim angžmanom bio beskompromisni korektiv svih ovih decenija koje su nam „pojeli skakavci“, preminuo je danas u Beogradu, a njegove kolege, brojni poštovaci i čitaoci širom naše nekadašnje domovine opraštaju se od njega s tugom i velikim poštovanjem.

Svetislav Basara i Filip David blisko su delili tragične devedesete godine u Beogradskom krugu (osnivačka skupština je bila februara 1992.), koji je okupljao oko 400 nezavisnih intelektualaca i pisaca, čiji je angažman bio snažan apel i protest protiv nacionalisticke euforije i ratova. Kako je tada govorio filozof Radomir Konstantinović, Beogradski krug je promovisao demokratske i građanske vrednosti, jer je bilo je nemoguće i duboko ponižavajuće ćutke trpeti nacionalistički teror.

– Filip David nikada nije bio mnogo eksponiran, ne zato što nije imao književni kvalitet, naprotiv, nego zato što je bio preskroman. Njegova smrt je veliki gubitak i za opšti nivo građanskog vaspitanja u ovoj zemlji, za istinsku pristojnost i duhovno gospodstvo, za razboritost, trpeljivost i ljudskost. Sve to je bio Filip David, i mislim da njegovim odlaskom svi postajemo gubitnici – smatra Basara.

Filip David (1940-2025) bio je jevrejsko-srpski književnik, esejista, dramturg, scenarista, dugogodišnji urednik Dramskog programa Televizije Beograd, redovni profesor dramaturgije na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu i član osnivač Udruženja za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju Adligat u okviru kojeg je skoro dve decenije aktivno pomagao stvaranje Muzeja knjige i putovanja i Muzeja srpske književnosti.

Tokom Drugog svetskog rata David se sa majkom skrivao podno Fruške gore, dok je većina braće, sestara i rođaka njegovog oca stradala u logoru na Sajmištu i u Jasenovcu. Talenat za pisanje je pokazao još kao osnovac i srednjoškolac, dobivši već tada dvadesetak nagrada.  Diplomirao je jugoslovensku i svetsku književnost na Filološkom fakultetu i dramaturgiju na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu.

Njegove pripovetke i romani su, između ostalih, nagrađene Andrićevom nagradom, BIGZ-ovom i Prosvetinom nagradom za knjigu godine. Za roman „Kuća sećanja i zaborava“  2014. godine nagrađen je NIN-ovom nagradom. Dela su mu prevođena na švedski, francuski, poljski, mađarski, italijanski, albanski, esperanto, makedonski, slvoenački, hebrejski, a njegove pripovetke se nalaze u dvadesetak antologija, a filmovi na kojima je radio kao dramaturg, koscenarista ili scenarista, najviše sa rediteljem Goranom Paskaljevićem, osvajali su nagrade u Kanu, Veneciji, San Sebastijanu, Valjadolidu  i mnogim drugim svetskim festivalima.

Filip David je jedan od osnivača Nezavisnih pisaca (1989) i Beogradskog kruga (1990) – udruženja značajnih, nezavisnih intelektualaca. Bio je i jedan od utemeljivača nezavisne književne asocijacije Forum pisaca, a u Muzeju srpske književnosti formirao je zbirku sa svojom pisaćom mašinom, ličnim predmetima i knjigama sa posvetama.