Balkanske sijamske trojke

Rusmir Mahmutćehajić: To je odraz dugotrajne politike Srbije prema Bosni i Hercegovini. Naime, Srbija se ne ponaša prema Bosni i Hercegovini kao prema suverenoj državi, postoji stotine dokaza u prilog tome. Uz to valja napomenuti da je Bosna i Hercegovina ratom, koji je vođen protiv nje, iznutra onemogućena da se konsolidira u ravnopravnog partnera i aktivnog sudionika u arhitekturi nove, bolje budućnosti cijelog regiona.

Milan Simurdić: Činjenica je da između dve države, Srbije i Bosne i Hercegovine, postoje diplomatski odnosi i međusobno priznanje. Izjave i politički potezi su jedno, ekonomski nivo je druga stvar, a pitanje međusobne percepcije, gde možda najlošije stojimo, je opet treća stvar, ali u suštini zvanični Beograd ni po čemu ne osporava suvrenitet vlasti u Sarajevu.

Rusmir Mahmutćehajić: Gledajući formalno to jeste tako. Međutim, treba pogledati šta stoji iza zvaničnih odnosa dviju država, šta je supstanca tih odnosa. Ako pogledamo odnos Srbije prema Bosni i Hercegovini, njenu ekonomsku i kulturnu politku, moguće je jasno izvesti zaključak da Srbija ne priznaje u potpunosti suverenitet svog najvažnijeg susjeda. Danas 90 posto investicija Srbije u Bosnu i Hercegovinu ide samo u jedan njen dio koji se zove Republika Srpska, čime se unutar zemlje gradi zid podjele i ohrabruju one snage koje misle da je relativiziranje države Bosne i Hercegovine jamstvo neke njihove imaginarne budućnosti. Kulturni utjecaj iz Beograda potpuno negira pluralno društvo u Bosni i Hercegovini, njegovu kulturu, prepletenost i nerazdvojivost nacionalnih kultura. Beogradu je ključni partner Banjaluka čime on demonstrira razarateljski odnos prema Bosni i Hercegovini jer se time onemogućava izgradnja funkcionalne države.

Milan Simurdić: Ono s čime bih se nesumnjivo odmah složio je da je Bosna i Hercegovina najvažniji sused Srbije, ustvari prvi među jednako važnim susedima. Ja ne želim da polemišem sa tezama koje je izneo gospodin Mahmutćehajić, ali bih želeo da kažem da u zvaničnoj politici Beograda ne vidim najveći deo stvari koje su iznete. I nije valjda samo sve u Beogradu pogrešno. Nije valjda sve u Banjaluci pogrešno. Valjda ima nešto i u Sarajevu.

Rusmir Mahmutćehajić: Bosna i Hercegovina je trenutno zemlja najslabije arhitekture u regionu, najslabijih unutarnjih veza, što nije posljedica njenog endogenog stanja. Ta situacija se ne može promijeniti bez aktivne uključenosti Beograda i Zagreba, a danas toga nema. Kad je riječ o Srbiji, njeni odnosi sa Bosnom i Hercegovinom svode se na odnose sa Banjalukom. Stvarati tu vrstu veze, zaobilazeći cjelovitost države, znači nadati se da se postojeća podjela bosanskohrecegovačkog društva može transformirati u neku novu arhitekturu, da može doći do novog preslaganja terena o čemu govore Dobrica Ćosić i njegov krug. Od Beograda se ne očekuje samo normalno ponašanje kakvo ima prema Sofiji, Budimpešti, Rimu, ili Ljubljani, nego graditeljski odnos i odustajanje od svih onih pretenzija koje barem simbolički označava Tadićeva škola na Palama koja se zove „Srbija“, na Palama koje su simbol strahota koje se se dogodile u Bosni i Hercegovini.

Milan Simurdić: Ja ne bežim od onoga šta je Beograd radio i šta su bile posledice te politike u krajnjoj liniji i za samu Srbiju, ali ja ne bih mogao da se složim sa rečju pretenzije. Vi se zalažete za konstruktivan i graditeljski pristup Beograda. Naravno. Srbija, Bosna i Hercegovina i Hrvatska su sijamske trojke. Vi ste verovatno primetili u poslednje vreme u retorici zvaničnog Beograda izraz „funkcionalna Bosna i Hercegovina“ i reč „susedi“. To je jedna politika koja se formira. Srbija i Bosna i Hercegovina nikada nisu imale međudržavne odnose, to je istorijska činjenica, kao što ih nikada ranije nisu imale ni Srbija i Hrvatska. Izgradnja tih odnosa naporan je i težak proces.

Omer Karabeg: Ključna tačka krize u odnosima između Beograda i Sarajeva je odnos Beograda prema Republici Srpskoj. Da li je taj odnos u skladu sa onim što se podrazumeva pod specijalnim vezama između Republike Srpske i Srbije?

Milan Simurdić: Specijalni odnosi su stvar bez presedana, bez prethodnog iskustva. Srbija je imala jedan sporazum sa Republikom Srpskom o specijalnim odnosima, pa je napravljen drugi nakon razlaza Srbije i Crne Gore, specijalne veze su ponuđene i Federaciji Bosne i Hercegovine, postoji nešto slično i u odnosima između Hrvatske i Federacije, tako da su specijalne veze, ukoliko su u funkciji pospešivanja odnosa, normalna stvar. Ukoliko bi, međutim, u tome postojala pozadina koja bi išla protiv integriteta i suvereniteta Bosne i Hercegovine to bi bilo pucanje u sopstvenu nogu, jer Srbija, ako ništa drugo, insistira na principu suverentiteta i teritorijalnog integriteta svoje sopstvene teritorije suočena sa jednostranim proglašenjem nezavisnosti Kosova.

Rusmir Mahmutćehajić: Gospodin Simurdić je pomenuo Kosovo. Stalni pokušaji da se odnos Srbije i Kosova povezuje sa Bosnom i Hercegovinom stara je priča kojom se i danas maše. Bosna i Hercegovina kao suverena država, koja je u u dugom razdoblju bila izložena razaranju, za što najveću krivicu snose politike Beograda i Zagreba, ne može se porediti sa Kosovom.

Omer Karabeg: Kako gledate na spekulacije da je dugoročni cilj Srbije da pripajanjem Republike Srpske kompenzuje gubitak Kosova?

Milan Simurdić: Ja ne mogu da kažem da nisam čuo za takve špekulacije, ali ja mislim da bi to bio ogroman poraz za Beograd, jer je politika kompenzacija u 21. veku, koji je obeležen integracijama i međuzavisnošću, potpuno prevaziđen koncept. Ja neću da kažem da se ne može zamisliti određeni krug političkih faktora na nezvaničnoj sceni u Srbiji koji bi se tome radovao, ali to bi definitivno dotuklo prespektive razvoja regiona, zakočilo ga i vratilo u prošlost.

Rusmir Mahmutćehajić: Posve se slažem sa gospodinom Simurdićem, nemam što tome dodati. U Beogradu se nerijetko može čuti da je u posljednjem ratu ili raspadu Jugoslavije najveća dobit srpskog naroda u 20. stoljeću – Republika Srpska. A upravo je obrnuto. Najveći gubitak srpskog naroda u Bosni i Hercegovini je upravo ideja o kreiranju etnicizirane teritorije u vrijeme kada Evropa i svijet vide takve teritorije kao nemoguć, neodrživ pothvat.

Omer Karabeg: Rukovodstvo Srbije stalno ponavlja da podržava teritorijalni integritet Bosne i Hercegovine. U Sarajevu, izgleda, ne prihvataju ta uveravanja. Kako uveriti Sarajevo da je podrška Srbije celovitosti Bosne i Hercegovine iskrena?

Milan Simurdić: Recimo da prihvate poziv za sednicu Međudržavnog veća Bosne i Hercegovine i Srbije. Koliko ja znam, te sednice su nosile snažnu poruku o potrebi dijaloga između dve države.

Rusmir Mahmutćehajić: Beograd bi najprije trebalo da se ponaša prema Bosni i Hercegovini na način kako se ponaša prema svakoj drugoj suverenoj zemlji, a sada se tako ne ponaša. Šta bi Srbija trebala uraditi? Morala bi zagovarati i podržavati konstituiranje funkcionalne države Bosne i Hercegovine i odustati od svega onoga što doprinosi produljivanju sadašnje agonije nefunkcionalnosti. .

Odnos Tadić – Dodik isti kao odnos Milošević – Karadžić

Omer Karabeg: Kako ocenjujete odnos sadašnjeg srpskog rukovodstva prema Miloradu Dodiku? U kojoj meri to rukovodstvo utiče na Milorada Dodika?

Milan Simurdić: On je nesumnjivo persona grata, popularan je u Beogradu. On je poslednjih godina doživeo političku transformaciju u smislu populizma. On očigledno ima presudan uticaj na vlast u Republici Srpskoj. Koliko je Beograd u stanju da utiče na Milorada Dodika, to je sasvim drugo pitanje na koje se ja ne bih usuđivao da dajem lak i brz odgovor, ali da će Beograd svoju politiku prema Bosni i Hercegovini, pa i prema Republici Srpskoj, voditi u skladu sa principom „košulja je bliža od odela“, ja tu nemam dilema. Mislim da to čak važi i za Dodika.

Rusmir Mahmutćehajić: Možete li zamisliti da se njemački kancelar odnosi prema nekom predsjedniku švicarskog kantona onako kako se Tadić odnosi prema Dodiku. To bi bilo potpuno neprihvatljivo i proizvelo bi alarm. Ovaj sadašnji odnos Srbije prema Republici Srskoj zapravo je nastavak obrazaca na koje smo navikli. Beograd sa Republikom Srpskom, dakle, s jednim bosanskohercegovačkim entitetom, uspostavljanja odnos koji podsjeća, znam da tu usporebu ljudi u Srbiji ne vole čuti, na odnos Miloševića i Karadžića. Neprihvatljivo je da se u ovom trenutku Republika Srpska, dakle jedno područje, jedna administrativna kategorija Bosne i Hercegovine, predstavlja kao primarna, primordijalna, starija od Bosne i Hercegovine. Ako se to prešućuje u Beogradu, ako se zagovornici te ideje primaju u Beogradu kao presona grata, onda to obeshrabruje sve one ljude koji se zalažu da i Bosna i Hercegovina i Srbija i Hrvatska izgrade novu arhitekturu međusobnih odnosa koja će omogućiti da za 10-15 godina te zemlje budu prosperitetno evropsko područje.