Gradina zove arheologe

Ostaci zidina na neistraženom lokalitetu, na sedam kilometara od asfaltnog puta za Jasenovo, godinama bude znatiželju: da li Gradina krije ruševine manastira Ojkovica, petog u u klisuri Uvca? „Vladika žički Hrizostom dao je blagoslov da sa užičkim namesništvom Žičke eparhije, Zavodom za zaštitu spomenika kulture iz Kraljeva i opštinom Nova Varoš započnu pripreme za arheološka iskopavanja. Ne znam gde je zapelo, a narod u ovom selima i odseljenici su voljni da, uz pomoć donatora, obnove manastir“, kaže Marjan Rogović, jedan od inicijatora akcije.

Koliko je poznato, nema pisanih tragova o manastiru Ojkovica, ali je u Starom Vlahu živo narodno predanje da se na Gradini, ispod Ojkovačkog brda i Žedne glavice, kod „grčkog manastira“ održavao sabor. Istoričar umetnosti iz Užica, Zorica Zlatić Ivković, letos je u dva navrata, na molbu vladike žičkog Hrizostoma, u Ojkovici istraživala ostatke ruševina i čistila jedan od spomenika.

– Pretpostavljam da se na lokalitetu koji narod naziva Gradina, gde poštujući kultom zaštićen prostor, nisu stoku napasali, nalaze ostaci rimskog naselja i nekropole, kao i ruševine starog manastira sa crkvom, ističe Zorica Zlatić Ivković. „Crkva je, sudeći prema vidljivim konturama na terenu, sačuvana do izvesne visine zidova koja je dovoljna za eventualnu rekonstrukciju“, dodaje.

Naziv lokaliteta Gradina, prema rečima letošnjeg istraživača, ukazuje na postojanje starog grada. Inače, od stradanja pravoslavnog hrama proteklo je toliko vremena da se ne zna ni kome je bio posvećen. Iskustvo kazuje da se to događalo uglavnom srednjovekovnim hramovima koji su pustošeni u prvim naletima Turaka, tokom XV ili XVI veka. Zbog stalnih opasnosti i stradanja ili velikih seoba, narod nije obnavljao svoje porušene bogomolje.

Jedan spomenik, najverovatnije nadgrobni, na livadi nedaleko od kamenih zidina, izaziva pažnju. Zub vremena uništio je natpis na čeonoj strani, a teško je vidljivo poprsje čoveka i figura konja u hodu u još plićem reljefu. Na sve četiri strane oko okvira niše izvedena je stilizovana loza, takođe plitkog reljefa. Najbliže analogije za ovakvu obradu spomenika nalaze se na mnogobrojnim sačuvanim rimskim spomenicima, što bi ukazivalo na lokalitet iz rimskog vremena. Prisustvo pravoslavnog hrama svedoči o uobičajenom korišćenju starog kultnog mesta u potonjim vremenima za podizanje crkava ili manastira, – ističe Zorica Zlatić Ivković.