Od mita do organizovanog kriminala

Godišnje tuda prođe oko 20.000 brodova i gusari doslovce mogu da biraju „metu“. Zbog vlade Somalije ne moraju da brinu. U toj zemlji haos je većgodinama i vlada jedva da i pokušava da učini nešto protiv gusara. Pirati pomoću brzih čamaca dolaze do velikih brodova i preuzimaju ih uz pretnju oružjem. Nakon toga po pravilu traže otkupninu, koja se, takođe po pravilu, plaća. Od dobijenih miliona gusari nabavljaju novo, još bolje oružje, opremu i brze glisere i posao ide dalje.

Više nacija većje odlučilo da u borbi protiv savremenih gusara angažuje svoje ratne brodove, a sada je sličnu odluku doneo i Brisel. Ministri spoljnih poslova Evropske unije odobrili su u ponedeljak upućivanje patrola za sprečavanje napada gusara blizu obale Somalije. U patrolama će biti četiri do šest brodova koje će iz vazduha podržavati tri-četiri aviona pomorske avijacije.

Gusari ili pirati, kroz istoriju su prešli dug put – od pljačkaša, preko junaka romantičnih legendi do organizovanog kriminala. Bili su poznati još u antičkim vremenima ali se piratstvo najviše raširilo tokom 17. veka. To vreme je „zlatno doba“ gusarenja, a prethodilo mu je Kolumbovo otkriće Amerike 1492, nakon čega su najveće pomorske sile tog doba – Španija i Portugalija – krenule da stvaraju kolonije u Južnoj i Srednjoj Americi. Potom i druge evropske države počinju da osnivaju kolonije radi iskorišćavanja prirodnih bogatstava Novog sveta.

Gusari iz 16. i 17. veka uživali su mitski status u anglosaksonskom društvu. Oni nisu bili isključivo pljačkaši, većčesto i oslonac države u borbi protiv Španaca, naročito u regionu Kariba. Postojale su, naime, dve vrste gusara – oni koji su za svoj račun pljačkali brodove i „bukaniri“, što je naziv za gusare u službi države. Britanska imperija oslanjala se na „bukanire“ u oblastima gde nije imala jaku flotu kako bi branila svoje, odnosno napadala španske kolonije. Otići u gusare u vreme britanskog lova na kolonije bilo je vrlo popularno, naročito u nižim slojevima – obećavalo je avanturu, putovanja, dobru zaradu i brzo napredovanje u društvu. Gusari su imali svoja stecišta. Dva najpoznatija gusarska sedišta na Karibima bili su ostrvo Tortuga nakon 1640, na severnoj strani ostrva Hispaniola, današnjeg Haitija, kao i grad Port Rojal na ostrvu Jamajka nakon 1655. godine. U jednom trenutku, gusari su imali i državu – čitavo ostrvo Madagaskar u Indijskom okeanu.

Gusari su počeli da gube na značaju i osipaju se kada je u Britaniji, nakon potpisivanja mira sa Španijom, prestala potreba za „bukanirima“. Bilo je to doba kada je imperijalna flota ojačala, postala tehnički naprednija i brza. Nakon Drugog svetskog rata, prisustvo velikih vojnih flota na morima i okeanima naglo je opalo, što je dovelo do novog jačanja gusarenja.

U delovanju modernih gusara nema, međutim, ničeg romantičnog. Ne smatraju se herojima, većokrutnim pljačkašima, kidnaperima i kriminalcima koji „operišu“ u Južnom kineskom moru, Indoneziji i Malajskom prolazu, uz obale južne Azije, Afrike i Južne Amerike. Moderni gusari imaju malo zajedničkog sa gusarima iz priča i legendi. Osim napada na brodove, sve ostalo je različito – od istorijske slave i motiva za ulazak u gusarenje, regiona delovanja i opremljenosti, meta napada, utočišta, veličine posade i organizacije. Moderni pirati uglavnom imaju malobrojne ali tehnički opremljene posade, koje raspolažu sonarima, radarima, pa čak mogu i satelitski da prate žrtvu. Koriste kalašnjikove, granate i ručne bacače. I vrlo retko im ne uspe otmica.