Vrh savremene iranske književnosti

U završnici 20. Festivala iranskog filma u Beogradu, prošle nedelje u knjižari Geca Kon predstavljen je njegov roman Pokojnici iz zelenog vrta u prevodu Aleksandra Dragovića, koji su zajedničkim snagama objavili Službeni glasnik i Kulturni centar Ambasade Islamske republike Irana u Beogradu.

Mohamada Rezu Bajramija, čiji se ratni romani i knjiga za mlade svrstavaju u sam vrh savremene iranske proze, ovdašnji čitaoci znaju kao autora Priče sa Sabalana, koju je u prevodu Miloša Delića Geopoetika objavila 2017, kad je Bajrami bio gost 62. Međunarodnog sajma knjiga u Beogradu.

Pokojnici iz zelenog vrta, prama rečima direktora Iranskog kulturnog centra Amira Purpezeška, u Iranu se smatraju naboljom od više od 50 dosad objavljenih Bajramijevih knjiga.

„Bajrami je zvezda aktuelne treće generacije savremene iranske književnosti koja se pojavila posle Islamske revolucije, a čiji se mnogobrojni autori tematski vraćaju nacionalnom iranskom identitetu menjajući sadržaj književne fikcije i stvarajući nove karakterne junake. On je uspostavljanjem novih vrednosti stavio pečat na celokupno savremeno iransko književno stvaralaštvo“, naglašava Amir Purpezešk, koji je u kratkom osvrtu na tradiocionalnu i savremenu književnost na persijskom jeziku ukazao gde je u njoj Bajramijevo mesto.

Knjiga Pokojnici iz zelenog vrta ima dva pripovedačka toka koji se, kako ističu izdavači i prevodilac, majstorski prepliću i spajaju u konciznu sliku o rasutoj porodici radijskog spikera i ratnog izveštača Balaša.

Prvi tok, u kome je Balaš glavni junak, smešten je u malo poznatu Autonomnu Republiku Azerbejdžan na severozapadu današnjeg Irana.

Reč je o jednoj dve – druga je bila Kurdska Republika Mahabad, prosovjetske države kratkog trajanja stvorene tokom iranske krize posle Drugog svetskog rata.

NJen glavni grad bio je Tabriz, a gro stanovništva činili su Azeri – Azerbejdžanski Turci.

Balaš pokušava da se domogne sovjetske granice dok vojne snage iranske dinastije Pahlavi osvajaju tu malu novostvorenu kratkotrajnu državu.

Drugi pripovački tok, izmešten 15 godina u budućnost, prati dečaka Buluta, koji odrasta uz očuha i polubrata, u vrlo surovim uslovima, tragajući za svojim pravim korenima bebe ostavljene kraj jednog od mnogobronih izvora u tom delu Irana.

„Mene je ova knjiga zaintrigirala zbog opšte ljudske teme stradanja čoveka u ratu. Velika istorija ne poznaje male ljude. Pamti ih kao brojeve ili retke iskorake iz opšte slike. Male istorije sadrže sve događaje velike istorije kroz lične sudbine, što je slučaj sa Bajramijevim romanom. Knjiga je zanimljiva i iz igla sadašnje geostrateške politike jer govori o stvaranju država zarad raznih interesa, čime se velika istorija prelama kroz sudbine običnih ljudi. Bajrami uspešno objedinjuje prošlost i savremene književne postupke, što ne uspevaju uvek mnogi savremeni svetski pisci“, smatra Petar Arbutina, urednik u Službenom glasniku.

Aleksandar Dragović, čiji je prevod dobio sve pohvale izdavača, kaže da je „Bajramijevo štivo bilo izazovno za prevođenje ne samo zbog maestralnog prepleta dva pripovedačka toka i teme o kojoj se danas malo govori u Iranu, nego i zbog lokalnog jezika koji koristi, a koji je malo razumljiv i Irancima. NJegov jezik sadržajan je, ne morališe, nije patetičan, ali je pun humora filovanog autoironijom koju treba uočiti. Bajrami kao pisac nije sklon stvaralačkim kompromisima, tvrdi da ne udovoljava populizmu. Iako je kao ratni autor deo krema savremene iranske proze, ovaj roman pokazuje da je najvirtuozniji kao pisac sela koje prikazuje grubo, surovo, bez ulepšavanja, ali sa puno detalja i poznavanja“.

Aleksandar Dragović napominjući da bi se iz Bajramijevih intervjua u rodnom Iranu dalo naslutiti da su Pokojnici iz zelenog vrta početak trilogije.

Uz saglasnost izdavačke kuće Sule Mehr’a iz Irana, korice srpskog izdanja ovog romana identične su iranskom izdanju. Reč je o ilustraciji Alireza Hasinija.