Božićna lektira (2)

Preostatak jevrejskog stanovništva raspršio se širom Rimskog carstva i van njega. U Jerusalimu niti je više bilo gde, niti je više imao ko da slavi Boga kao jedino biće nad ljudima i kao jedinog političkog suverena – Boga Izraela. Kao i druge provincije Imperije, i u Judeji su se kao bogovi otad morali obožavati ljudi – carevi, ludi ili pametni, psihopate ili duševno uravnoteženi, svejedno.

Sledeće godine, imperator Vespazijan i njegov naslednik Tit proslavili su u Rimu trijumfalno ovo konačno pokoravanje uvek buntovne Judeje. Bio je to spektakl sa elementima pozorišne predstave, u kojem su se, na pokretnim skelama, prikazivale scene iz pobedonosnog rata. Pojavile su se i kovanice novca sa natpisom „Iudaea capta“. Antisemitizam je bio na najvišoj ceni.

U takvoj antisemitskoj, frenetičnoj atmosferi slavljenja propasti Judeje i uništenja centra verskog i političkog života Jevreja, u tom i takvom Rimu, posle frivolne i jezive proslave jevrejskog poraza, holokausta i novog egzodusa, napisano je Jevanđelje po Marku. Ovaj spis nije samo prvonapisano od četiri kanonska jevanđelja, koji će ostalima poslužiti kao ideološkoteološki uzor za opis života Isusa Hrista i njegovog smisla, nego je, po svojoj formi i sadržaju, presedan u literaturi.

Taj književni i religijski presedan izazvan je specifičnom motivacijom autora i one zajednice za čije je potrebe morao biti napisan. Unajkraće, da bi suspregao ubistveni paganski antisemitizam prema zajednici hrišćana u Rimu, koju su mahom činili Jevreji, da bi, dakle, omogućio puki opstanak te zajednice, pisac Jevanđelja po Marku morao je bitno da izmeni postojeće predanje o Isusu Hristu, morao je, naime, da poništi svaki trag koji bi ukazivao na antiimperijalnu, antirimsku, antipagansku misao i akciju Isusa iz Nazareta, te da napiše tekst i sam prožet duhom antisemitizma.

Isus iz Nazareta osuđen je i pogubljen raspećem na krstu kao još jedan pobunjenik protiv Rima. Na smrt ga je osudio namesnik Rimskog carstva u Judeji, Poncije Pilat. Istina, visoki judejski kler, koji je u povlašćenom, vlastelinskom položaj uživao zahvaljujući svojoj kolaboraciji sa Rimom, koju je obeležavao i oskrnavljujućim gestom – dva puta dnevno u Hramu prinoseći žrtve u slavu Imperatora i rimskog naroda – učestvovao je u ovoj osudi Isusa iz Nazareta, jer je njegov pokret upravo pod pitanje dovodio ovu kolaboraciju, ali Isus, ipak, nije pogubljen po sudu Sinedriona, najvišeg jevrejskog verskog tela, kao krivokletnik, kao onaj koji vređa postulate vere, Toru i Hram, jer je Sinedrion imao pravo da izrekne ovu osudu prema kojoj bi Isus bio kamenovan, poput tolikih drugih koji su kamenovani, nego je Isus ubijen kao politički prestupnik, dakle, kao borac protiv Rimskog carstva, kao toliki drugi prikovani na krst do izdahnuća, obeleženi kao razbojnici.

Pisac Jevanđelja po Marku, kao u kriminalističkom romanu pisanom prema istinitom događaju, menja zaplet. On svu krivicu za smrt Isusa iz Nazareta svaljuje na jevrejsko versko rukovodstvo. Poncije Pilat, kojeg istorija beleži kao izuzetno okrutnog, prikazan je u ovom jevanđelju kao blagorodan čovek koji nevoljno izvršava volju visokog jevrejskog klera, do kraja verujući u nevinost onog kojeg mora da osudi na smrt.

Kako bi potencijalne cenzore svog štiva lišio i najmanje primisli o Isusovom političkom angažmanu protiv Rima, pisac Jevanđelja po Marku izmišlja onu scenu u kojoj Isus na pitanje da li treba plaćati porez Rimu ili ne, odgovara famoznom rečenicom: „Caru carevo, Bogu Božje!“ Dakle, treba platiti Cezaru i Rimu šta im pripada, jer Rim ima pravo vladavine nad Judejom. To, dakle, veli čovek koji je osuđen na smrt kao razbojnik protiv Rimske vladavine, čovek koji je, kao i svaki ortodoksni Jevrejin, u Hramu i van njega propovedao „Carstvo Boga Izraela“, „Carstvo Jahvino“. Sa ovog mesta u Jevanđelju po Marku svi putevi vode ka onome što će se, jasno i glasno, pojaviti u Jevanđelju po Jovanu, u kojem Hristos Ponciju Pilatu kaže: „Moje carstvo nije od ovoga sveta“.

Jevanđelje po Marku briše političko-versku delatnost Isusa iz Nazareta koja je, u predanju do rušenja Hrama, bila evidentna čak i u onom nazivu Hristos, naime Mesija, Božji pomazanik, kako su Jevreji nazivali sve one koji su se borili za uspostavu „Carstva Boga Izraela“, da na toj političkoj belini začne koncept transcendentnog Isusa Hrista, apolitičnog, koji više nije mesija, naime hristos jevrejskog naroda, nego Spasilac celokupnog sveta.

Jevanđelje po Marku odvaja, dakle, hrišćanstvo kao sasvim novi koncept svetske religije od judeohrišćanstva i, likvidirajući političke motive Isusa iz Nazareta, podstiče stvaranje jedne teologije, kojoj po kompleksnosti, na svetu neće biti ravne do dana današnjeg.