Smijeh između svetova

Odrasla je u novopazarskom naselju Lug u uglednoj radničkoj porodici, i po sopstvenom kazivanju bila je opsednuta knjigama, odnsono čitanjem. Mnogo je ličnosti iz njenog života uticalo na njeno formiranje, svakako su to njena porodica, nana Selima, grad sa celokupnom kulturom i tradicijom, koju Aida nije samo poštovala, već koristila kao inspiraciju za celokupno umetničko nadahnuće. Studirala je na Filološkom fakultetu u Prištini i Fakultetu dramskih umetnosti. Prvi fakultet za porodicu, drugi za sebe – jer je bilo neprihvatljivo za sredinu kao što je Novi Pazar u to vreme da neko studira glumu – jedan beskorisan fakultet od kojeg ne može čovek da živi, jer se na glumu gledalo kao na šejtansku rabotu. Završila je i magisteriji ljudskih prava u Bolonji i Sarajevu.

Aida Kožar je rezultat spojene inspiracije i uticaja koji je ostavio Dejvid Bouvi, figura ključna za generacije koje su odrastale tokom 80-ih godina. NJegova elegancija, inovativnost i sposobnost preoblikovanja muzike i kulturne scene pružili su utočište mnogima koji su tražili autentičnost i samoprihvatanje u svijetu koji često nije prihvatao različitost. U Bouviju je pronašla zaštitu i inspiraciju, čime je započela izgradnju svog ličnog svijeta. Njegova persona, sa raznolikim identitetima i vizuelnim stilovima, postala je ključni element njenog umetničkog izraza. Tako je u sopstvenom svijetu ona istraživala identitete, oblikovala granice kreativnosti i sa ogromnom hrabrošću izražavala svoju jedinstvenost u okrutnom prostoru koji ne prihvata različitost.

Prkosila je svijetu koji nije podnosio ekscentričnost, odnosno koji je u njemu prepoznavao stranost, ludost i neopevanu mahnitost, a u konačnici – strah. Tako je čudni mahalski svijet odbijao njeno postojanje, ponižavajući umetnost, i nju – veliku umetnicu koja je magijskim i zaraznim smijehom prkosila matricama surovog patrijarhata i svakodnevnog podsmejavanja uspavanih karakondžula koji nisu mogli da se pomire sa činjenicom da jedna devojka sa čudnom garderobom, šeširima, prosto rečeno – čkenjama, kako bi se u Novom Pazaru reklo – šeta sokakom i ne mari. Nije njoj bilo lako, kako se to nama danas čini, jer je ona svoj prostor osvojila i za njega se telom, duhom, energijom i stvaralčkim vriskom svakodnevno borila.

U jednom razgovoru prepričavala je doživljaje o predstavama koje je igrala u srpskim enklavama na Kosovu – to su, govorila je, bile njene najbolje predstave, na improvizovanim pozorišnim scenama, kao što su livade, porušene kuće, dvorišta – za stariju publiku, uglavnom dede i babe, koji su ostali kao poslednji čuvari svojih domova, daleko od civilizacije solidarnosti – sami i zaboravljeni. U tom usamljenom prostoru ona je sa žarom govorila o transformativnoj i katarzičnoj ulozi koje pozorište ima. – Igramo neku predstavu više ne znam ni koju, u dvorištu jedne babe, koja nas tako pažljivo gleda, na kraju plačemo zajedno, smejemo se i ona nam kaže: dođite nam opet. Drama „Ćelava pevačica“ Ežena Joneskua može se igrati u pravim pozorištima, ali isto tako i u usamljenim selima za jedno, dvoje ili troje ljudi.

Aida je utočište iz Novog Pazara, te uspavane palanke mahalskog mentaliteta, pronašala u Prištini – tamo su je poslali roditelji. To su bile olovne godine, pa je Priština bila i ostala sigurna oaza za veći broj budućih studenata iz Novog Pazara: blizu i poznato. Taj grad bio je njeno mesto u kojem je otpočela svoj život jedinstvene umetnice. Prostor stvaralačke inspiracije, znanja, povezivanja sa ljudima, emocijama i ljubavnom žaru. U jednom intervjuu za Radio televiziju Kosova na pomen Prištine i njenog studiranja, ona je plakala i vidno potresena rekla: ovo je grad koji je mene prihvatio – takvu kakva jesam. Kako je podnela sve ono što je obeležilo kraj devedesetih godina na Kosovu, rat, progon, bombe, ubijanje, podele i jedan po sve drugi grad – samo njena duša zna?! Ona se svom snagom borila za prihvatanje drugog i drugačijeg i kada se rezimira njen život, stvaranje, umetnost, njena neponovljiva multimedijalnost – pred očima imamo lik uplakane zaštitnice.

Ubedila je Muamera Zukorlića, osnivača Internacionalnog univerziteta u Novom Pazaru da pokrene departman za glumu što se i dogodilo. Prva i jedina generacija glumaca sa ovog univerziteta u klasi Envera Petrovcija postala je deo ansambla Regionalnog pozorišta u Novom Pazaru. Bila je direktorka ove institucije kulture, njena duhovna i umetnička utemeljiteljka, prosvetiteljka koja je građanima Novog Pazara donela pozorište, koja je delila besplatne karte i na ulicama ljudima objašnjavala zašto je važno da dođu u pozorište i pogledaju baš tu predstavu.

U Kelnu je živela poslednjih petnaest godina i u tom gradu stvarala je umetnost na nemačkom jeziku. Sa bračnim drugom Udom Prencelom i sinom Elijasom živela je svoj život umetnice bez pasoša, jer je njena jedina domovina bila Jugoslavija – sve ostale strukture su životni prostori sa boravišnom vizom. Zato je njenim odlaskom otišao još jedan predstavnik emancipatorske Jugoslavije, izdanak izgubljene generacije, pastorče neshvaćeno i na pola puta ostavljeno – osuđeno da žali za vremenom i domovinom koja je postojala i više je nema. Dugo godina radila je kao novinarka za nemački radio WDR program na bosanskom, srpskom i hrvatskom uređujući emisije posvećene procesima integracije ljudi u Nemačkoj.

Prava multimedijalna umetnica, pisala radio drame, bavila se fotografijom, slikanjem, kreiranjem performansa i muzikom.

Dva meleka (anđela) koji se nalaze sa levom i desnom ramenu beleže dobre i loše stvari koje čovek čini tokom života i na onom svijetu položiće račune koji će odrediti konačno odredište: pakao ili raj. Meleki koji su dodeljeni Aidi Kožar po sve su bili odabrani, i siguran sam da su uživali u njenom životu, kao što je i ona, i da baš njima, više nego svima nama nedostaje njen smijeh – koji je obeležio njen ovozemaljski život. Smijeh kao odraz njene duše smirene i zadovoljne. Kroz svoj umetnički izraz, ona je preobrazila šamiju i ojice (deo muslimanske nošnje za žene) u ikone snage, ponosa i tradicije, obeležavajući put muslimanske žene ka slobodi i samoprihvatanju. Ona je islamskom identitetu pripadala celim svojim bićem.

Glumica Narodnog pozorišta u Prištini od 1997. godine sa zapaženim ulogama: Nadežda – „Porodične priče“ Biljane Srbljanović u režiji Nenada Todorovića, Mulica u „Golubnjači“ Jovana Radulovića, doktorka Slobodanka u „Sabirnom Centru“ Dušana Kovačevića. Na festivalu „Joakim Vujić“ 1997. godine dobila je nagradu za najbolju mladu glumicu, kao i priznanje za monodramu „Silvija Plat“ na „Pozorištu jednog glumca“, iste godine u Nikšiću. Režirala je predstavu „Omer i Merima“ (2006), potom „Žalosnu svadbu“ (2009) po tekstu Vehbije Hodžića koju je za četiri dana uzastopnog igranja odgledalo više od tri hiljade gledalaca. Posthumno Grad Novi Pazar dodelio joj je Povelju za poseban doprinos kulturi i pozorišnoj umetnosti. Ostaju samo sećanja na naše razgovore u Novom Pazaru, Sarajevu i Beogradu kao jedna vredna uspomena iz života žene koja je bila najvredniji dragulj umetnosti koji je naša zajednička sredina ikada imala.

Još vesti iz ovog grada

Marija Babić o napadima na novinare: Novinari ne prijavljuju napade zbog straha i nepoverenja u institucije

Požar u centru Novog Pazara: Gori porodična kuća i poznata zanatska radnja (VIDEO)

Novopazarac osuđen na pet i po godina zatvora zbog držanja nelegalnog oružja u Nemačkoj

Ko je Elzan Bibić, pobednik Beogradskog polumaratona? Atletski džin rođen da ruši rekorde